Tv-toneelstuk De Zaak Shell woelt je gedachten om: wie neemt verantwoordelijkheid voor klimaatcrisis?

Na het verfilmde theaterstuk De Zaak Shell op NPO3 zocht ik meteen waar ik biologisch weidebloemzaad kon kopen. Rare behoefte, na dit stuk van Rebekka de Wit en Anoek Nuyens over de rechtszaak van Milieudefensie tegen Shell. Maar dit stuk, mooi bewerkt voor tv, gaat eigenlijk niet over Shell. Het draait om wie verantwoordelijkheid neemt voor de klimaatcrisis. En als ik in mijn tuin de bijen met bloemen kan helpen, doe ik al íets.

De Zaak Shell (BNNVara) woelt je gedachten om, juist door zijn vijf perspectieven. Het is mooi dat de NPO met het extra cultuurgeld een bejubeld stuk als dit (2020) voor groter publiek toegankelijk maakt. Zeker nu de rechter komende 26 mei uitspraak doet over vergroening bij Shell.

De eerste scène haalt meteen het verwachtingspatroon onderuit. In een rode Tesla stopt de CEO van Shell voor een boswandeling. “U vindt mij een klootzak, een geldwolf, een bedreiging van uw bestaan”, vult acteur Jaap Spijkers in. Dat is de gemakkelijke weg, legt hij uit. “Lekker om op af te geven als u de kip uit de gasoven haalt, die u met de auto bij de biologische boer heeft gehaald.”

‘Als u stopt met tanken, maakt Shell morgen radicaal andere keuzes’

Hoeveel hij ook doet aan uitstootvermindering, hoe lang Shell al waarschuwt voor opwarming van de aarde; hij is de boeman. “Maar gaan we dan minder vliegen, vlees eten, tanken, door mij een klootzak te noemen?” Spijkers kijkt indringend. “De westerse mens wil alles: én goedkoop vliegen, én schonere lucht. En alles lokaal verbouwd, én avocado uit Kenia. Als u stopt met tanken, maakt Shell morgen radicaal andere keuzes. U vraagt, wij draaien.”

Ik voel me lichtelijk aangesproken, maar daar is Malou Gorter als ‘de consument’ die uitlegt waarom wij met onze goede bedoelingen toch domme keuzes maken. Als koffiejuffrouw bij Radio Kootwijk analyseert ze waarom ze, op zoek naar een printer, zich door slinkse marketing liet verleiden een trilplaat op zonnecellen en van gerecycled plastic te kopen. Ze beschrijft haar onmacht in de supermarkt waar ze ’s avonds doodmoe haar eten koopt. “Aan zo iemand mag je toch niet de verantwoordelijkheid overlaten of de tonijn uitsterft of niet?!”

Kortom, de overheid moet kaders scheppen. Zo komt actrice Janneke Remmers als politicus met een verhaal over democratie en burgerschap. Maar wat is dat laatste nog? Naadloos draait de camera naar bevlogen acteur Mahfoud Mokaddem, leraar maatschappijleer (‘de burger’), die jongeren een les geeft over samen-leven, terwijl de overheid ons aanspreekt als individualistisch consument.

‘De toekomst is onzeker, en dat is hoop’

De jonge Vlaamse actrice Musia Mwankumi ten slotte vertolkt ‘de nieuwe generatie’. Schokkerig en dichtbij gefilmd, vertelt ze over haar klimaatstakingen en woede. “Ik ben niet de vertegenwoordiger van hoop. Ik stond daar uit wanhoop.” Ze voorspelt dat Shell de rechtszaak zal verliezen; bij dat ‘goede nieuws’ sukkelt iedereen in slaap terwijl Shell in hoger beroep gaat en zo vijftien jaar rekt. Maar wie weet. “De toekomst is onzeker, en dat is hoop”, reclameert ze.

Tja, wat is nog hoop bij zoveel (on-)macht? Jammer dat al die figuren daar op de Veluwe niet met elkaar in gesprek gaan en samen tot een gedeelde verantwoordelijkheid komen, in plaats van dit grote wachten. Wel fijn dat iedereen eens helemaal mag uitpraten; begrip helpt. Ik begin ondertussen alvast klein met mijn insectvriendelijke bloemzaadjes. Daar heb ik helemaal zelf invloed op.

Vijf keer per week schrijven Renate van der Bas en Maaike Bos columns over televisie.