Kara al Buwaiqi uit Oman, trans vrouw en vluchteling, leefde in angst in haar tijd op het azc in Hardenberg. Steeds meer transgendervluchtelingen maken melding van onveilige situaties in asielzoekerscentra.
“Ik wist niet waar de eindstreep was, wanneer ik vrij zou zijn. Ik dacht elke dag aan zelfmoord”, zegt Kara al Buwaiqi in een café in Enschede. Ze stroopt haar mouw op en laat een tatoeage op haar pols zien. De symbolen van man en vrouw zijn samengevoegd, dat staat voor de identiteit van transgenders. En in het midden zie je een puntkomma. “Daarmee zeg ik: ik wil doorleven en geen punt achter mijn leven zetten.”
Al Buwaiqi vluchtte eind 2019 uit Oman naar Nederland, omdat ze daar niet vrij kon leven als trans vrouw. Ze kwam terecht in een asielzoekerscentrum in Hardenberg en identificeerde zich als homoseksuele man. “Ik durfde nog niet uit te komen als trans vrouw. Ik wist niet of ik veilig zou zijn in het azc”, zegt de 23-jarige.
Sterke groei in meldingen onveilige situaties
Verhalen zoals die van Al Buwaiqi zijn niet uniek. De hulporganisatie LGBT Asylum Support maakt zich al langer zorgen over de onveiligheid voor trans personen in azc’s. In 2020 ontving de organisatie 70 meldingen van onveilige situaties in azc’s. In 2022 waren het er meer dan 500. Een groot deel daarvan zijn meldingen van transgender personen. Ze gaan vooral over onveilige situaties in azc’s.
“Twee weken geleden kregen we bijvoorbeeld een melding van een trans vrouw die asiel aanvroeg in Ter Apel”, zegt Sandro Kortekaas, oprichter van LGBT Asylum Support. “Ze werd uitgescholden door medebewoners, mensen spuugden op haar en ze werd met een mes bedreigd. Ook werd dag en nacht op haar deur geklopt. Dat soort meldingen krijgen we vaker.” Hoewel niet bekend is hoeveel transgender asielzoekers in Nederland verblijven, krijgt de hulporganisatie gemiddeld drie aanmeldingen van LHBTIQ+ asielzoekers per dag. Een deel van die aanmelders is transgender. Kortekaas: “Niet iedereen weet ons te vinden, er zijn er nog veel meer.”
Brandbrief
De organisatie kreeg diezelfde week nog een melding. Een 21-jarige trans vrouw die uit Rusland naar Nederland vluchtte, Khina, had een einde aan haar leven gemaakt. “Het was bekend dat er problemen waren met het verkrijgen van hormonen en toegang tot medische zorg. Uiteindelijk kreeg ze de hormonen, maar niet de extra zorg die ze nodig had.”
Naar aanleiding van die melding schreef LGBT Asylum Support een brandbrief naar de staatssecretaris voor asiel en migratie Eric van der Burg om transgenders beter te beschermen. “Van de politie horen ze vaak dat ze het zelf moeten oplossen”, zegt Kortekaas. Hij pleit voor een apart azc voor lhbti+ asielzoekers. “Het is voor transgender personen overleven in een azc.”
Sociaal isolement
Op de vraag hoe het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (Coa) aankijkt tegen de situatie in azc’s, en het voorstel van een aparte azc, verwijst een woordvoerder door naar een website met algemene informatie. Op die website staat onder meer: ‘LHBTIQ+’s bevinden zich in het azc in een extra kwetsbare positie’ en ‘in het azc kunnen ze te maken krijgen met een sociaal isolement, discriminatie, onveilige situaties of homofobe tolken.’ Volgens het Coa is hier aandacht voor.
Uit angst voor de medebewoners zonderde Al Buwaiqi zich er af. “Ik kwam terecht in een azc met mensen die leken op de mensen waar ik van vluchtte. Ik was daar anderhalf jaar, en ik zat altijd alleen op mijn kamer.” Dus zocht Al Buwaiqi hulp. Ze heeft tientallen keren gevraagd een psycholoog te spreken. Dat was niet mogelijk. Ze kon wel op gesprek bij een praktijkondersteuner die asielzoekers ondersteunt bij eenvoudige mentale problemen. “Dat was fijn, maar zij is niet opgeleid om mensen te behandelen.”
Medische zorg is beperkt
Ook de toegang tot medische zorg is beperkt volgens Kortekaas. Een transgender kan naar een speciaal genderteam in het ziekenhuis, maar moet daarvoor een verblijfsstatus hebben. “Sommige transgender asielzoekers waren in hun thuisland al begonnen met een hormonale behandeling. Als ze aankomen in Nederland stopt die behandeling vaak abrupt, omdat de toegang tot die hormonen lastig is. Dat is een enorme klap.”
Gezondheidszorg Asielzoekers (GZA) – die verantwoordelijk is voor de huisartsenzorg in azc’s – bevestigt in een reactie dat de toegang tot medische zorg een uitdaging is voor transgender asielzoekers. “Medische zorg aan transgenders is specialistische zorg, die kennis hebben onze huisartsen niet. Onze zorg aan transgenders is daarom niet anders dan aan andere asielzoekers.”
Al Buwaiqi woont inmiddels in Enschede en heeft een verblijfsstatus. Ze staat na anderhalf jaar nog steeds op de wachtlijst voor medische zorg. Na veel pogingen om een psycholoog te spreken, kwam ze in het azc via een vrijwilliger in contact met een psycholoog in Den Haag. De psycholoog stelde voor haar één keer per maand gratis te behandelen. En dus reisde ze maandelijks vanuit Hardenberg naar Den Haag voor de sessie. “Dat heeft mijn leven veranderd.”
Lees ook:
Eerlijk samen sporten (m/v/x): hoe regel je dat in vredesnaam?
Hoe moet de sportwereld die voornamelijk is ingedeeld in mannen- en vrouwencategorieën reageren op genderfluïde ontwikkelingen in de samenleving?
