Theoloog met een broertje dood aan veilige havens

De auteur

Dr. A. van de Beek is emeritus hoogleraar theologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Al meer dan twintig jaar werkt deze hervormde dogmaticus aan een boekenreeks met als titel 'Spreken over God'. Dit boek is de afsluiting van de serie, die begon met 'Jezus Kurios'.

De thematiek

Als moderne theologen over Jezus willen spreken, bevinden ze zich al gauw in woelige baren. Het is immers lastig om rationeel en academisch over te komen, als je ondertussen gelooft dat een man van 2000 jaar geleden eigenlijk ook nu nog God de Zoon is. Nee, dan is het minder aanstootgevend om over God de Vader te spreken. Dat lijkt een veilige haven. Dan kun je het hebben over God als bron van al het leven, over naastenliefde voor alle mensen die kinderen zijn van één Vader, of over de menselijke hang naar godsdienstigheid.

Zo niet Bram van de Beek. Deze theoloog heeft een broertje dood aan veilige havens. In dit boek brengt hij dan ook vanaf pagina één alle redelijk klinkende theologische bootjes over God de Vader tot zinken. Daarbij is zijn centrale argument dat het christelijke spreken over God de Vader helemaal niets te maken heeft met zo'n algemeen godsbesef. Integendeel: de enige reden dat christenen God 'vader' noemen, is omdat Jezus dat ook deed. Het is dus zaak om te weten wat Jezus ertoe bracht om God vader te noemen, en wat dat zegt over God. En zo brengt hij de theologie toch weer terug bij dat ongemakkelijke onderwerp: die mens van 2000 jaar geleden, Jezus .

Opvallende stelling

Die Jezus sprak God soms aan met 'Abba', en veel christenen vertalen dat met 'papa'. Ze suggereren dan dat Jezus een vertrouwde en intieme band met God had. Maar daarmee slaan ze de plank volgens Van de Beek volledig mis. Ze zien namelijk over het hoofd dat Jezus pas Abba tegen God zei, toen hij doodsangsten uitstond voor de goddelijke opdracht die hij moest uitvoeren. Abba laat de patriarchale gehoorzaamheid van de Zoon aan de Vader zien, en heeft niets te maken met een knus ouder-kind-momentje. Weet dus wat je doet, waarschuwt Van de Beek, als je met Jezus ook kind van die Vader wil zijn.

Kenmerkende zin

"Steeds weer hebben mensen de neiging om wat de grond van ons bestaan is te projecteren in de begrensdheid van het zijnde. Dat kan zelfs met Jezus als Gods openbaring gebeuren. Dan wordt Hij zozeer een van ons dat we vergeten dat Hij de heilige God is...Daarom is het steeds weer nodig om naast het spreken over de Zoon, een mens die onze broeder is, te bedenken dat Hij de Zoon van de Vader is, die de afgrond van ons bestaan is, onbevattelijk, nooit vanzelfsprekend, in geen enkel opzicht."

Reden om dit boek niet te lezen

Dit boek is weer een typische 'Van de Beek'. Zoals in zijn andere boeken fileert Van de Beek ook hier alle ideeën die niet genoeg op Christus gericht zijn. Die beeldenstorm is zijn handelsmerk, en het leidt steevast tot een postmodern-gereformeerde orthodoxie met een fragmentarisch Godsbeeld en een nadruk op lijden en kruis. In die zin bevat dit boek weinig nieuws.

Reden om dit boek wel te lezen

Maar zo gemakkelijk moeten theologen zich niet van dit boek afmaken. Van de Beek is gepokt en gemazeld in de vroege kerkvaders, en gebruikt hen voor een gewaagde herbronning van zijn gereformeerde theologie. Hij trekt zich niets aan van actuele theologische debatten, jaagt met plezier de lezer tegen zich in het harnas, en stelt op die manier prikkelende en indringende vragen. Ook als je zijn theologische conclusies niet overneemt, is zijn creativiteit bewonderenswaardig. Daarmee is dit boek een zeer lezenswaardige afsluiter van een fascinerende theologische serie.