Terwijl Twitter dealt met de grillen van baas Elon Musk ruikt de concurrentie kansen

Ruim een halfjaar is Elon Musk alweer eigenaar van Twitter. Voorlopig overleeft het platform de grillen van de nieuwe baas. Maar concurrenten ruiken kansen.

Wat gaat er gebeuren met Twitter? Bestaat het over een tijdje nog? En zo ja: hoe? Dat soort vragen gingen door de hoofden van ongeruste twitteraars toen de grillige multimiljardair Elon Musk in 2022 het socialemediaplatform kocht.

Nu, ruim een halfjaar later, bestaat Twitter nog altijd. Maar wat ook is gebleven zijn de vragen over de toekomst. Behoudt Twitter voldoende inkomsten en gebruikers? En hoe groot is de kans dat nieuwe uitdagers zoals Bluesky Twitteraars weglokken?

Om daar iets over te kunnen zeggen, is het nodig te kijken naar hoe het bedrijf er nu commercieel voorstaat. Het platform kan immers alleen overleven als er voldoende inkomsten zijn

Voor nu gaat het goed. De adverteerders die eerder wegliepen zijn teruggekeerd, het aantal actieve bezoekers gaat naar een recordhoogte en winsten liggen in het verschiet. Tenminste, dat is wat Elon Musk zegt als hij in april dit jaar tegenover een journalist van de BBC zit. Data-analisten begrijpen niet waar Musk deze positieve uitspraken op baseert. Zij zien andere cijfers. Niet voor niets schrijft CNN begin februari dat meer dan de helft van de duizend grootste adverteerders Twitter heeft verlaten.

‘Laten we Twitter niet romantiseren’

Dat heeft te maken met de reputatie van Twitter, die altijd al ambigue was. “Laten we Twitter niet romantiseren”, zegt Rudy van Belkom, directeur van Stichting Toekomstbeeld der Techniek. “Vóór Musk was het ook geen veilige vrijhaven. Volgens mij was het toen ook al een metaforisch riool.” Sinds de overname door Musk is dat er in elk geval niet beter op geworden. Dat komt door de ideeën die hij erop nahoudt over de vrijheid van meningsuiting. Die is volgens hem absoluut, alles mag worden gezegd.

Daarom ook is oud-president van de Verenigde Staten Donald Trump, een erkend verspreider van nepnieuws en opruiende berichten, weer welkom. Andere twitteraars die de oude regels overtraden met desinformatie, nazistische en racistische taal, mogen van Musk eveneens terugkeren. Het gevolg is dat in het Amerikaanse deel van Twitter het aantal haatberichten sterk toeneemt, zo zien onderzoekers.

Dat schrikt adverteerders af. Zij willen niet dat hun naam in een beeld verschijnt met racistische tweets. Mede onder invloed van Amerikaanse burgerrechtenbewegingen trekken zij zich terug van het platform. Advertenties zijn de inkomstenbron van Twitter, dus als een deel van de grootste adverteerders kiest voor minder omstreden sociale mediaplatforms, hebben Musk en Twitter een financieel probleem.

Bijna niemand wil betalen voor vinkje

Dan maar geld halen bij de twittergemeenschap. Iedereen die een blauw vinkje wil, dat de echtheid van een account zou moeten garanderen, moet daarvoor gaan betalen. Alleen: bijna niemand doet dat.

Musk is grillig en dat schaadt Twitter, merkt technologiedeskundige Jarno Duursma. “De overname was al grillig”, zegt hij. “Musk zou Twitter eerst wel en toen niet kopen. Vervolgens kwamen er ontslagrondes en gekkigheid met die blauwe vinkjes. Musk is als een grillige puber en dat is een van de redenen waarom grote bedrijven zeggen: de komende tijd vind je ons niet op Twitter.”

Door de aandacht voor alle excessen wordt makkelijk vergeten dat er binnen Twitter ook netwerken zijn die geen last hebben van intimidatie, desinformatie en complotdenkers. Er is bijvoorbeeld een levendige gemeenschap van liefhebbers van cryptomunten, en ook binnen de groepen die over technologie posten functioneert Twitter naar behoren. Zo zegt technologiedeskundige Duursma zich ‘oprecht niet te kunnen herinneren dat hij iets van intimidatie, schelden of bedreiging heeft gezien’. “Ik heb leuke interacties met mijn volgers.”

“Ik zit geloof ik meer dan vijftien jaar op Twitter”, zegt Duursma. “Ik kijk acht, negen, tien keer per dag op Twitter. Het is voor mijn werk absoluut het kanaal om nieuwe dingen te horen en is in die zin onvervangbaar. Het is een plek waar je niet alleen organisaties en bedrijven, maar ook deskundigen binnen een bepaald gebied kunt volgen. Zoals ik het gebruik, gebruiken heel veel mensen het, specifiek voor hun niche.”

Twitteraars verlaten het medium

Toch zijn er wel Twitteraars die het medium verlaten. Een analyse van databedrijf Similarweb laat zien dat het aantal gebruikers in maart vergeleken met een jaar geleden is gedaald met 7,3 procent. Nu is het wel zo dat alleen Twitter zelf toegang heeft tot de bestanden die inzicht geven in het aantal gebruikers, maar erg ver zullen de data-analisten er niet naast zitten.

Duursma denkt dat het Twitter goed zou doen als Musk het dagelijks bestuur van het bedrijf overdraagt aan anderen, en de regels rond haatberichten aanscherpt. Dat kan vertrouwen van adverteerders herstellen. Dat vertrouwen kan ook terugkeren als een nieuwe koper op de deur klopt bij Musk. Als dat de juiste persoon is, verkoopt Musk het bedrijf, zegt hij in zijn BBC-interview.

Ondanks het negatieve sentiment rond Twitter en de streken van Musk is er geen sprake van een instorting. Dat komt door het gebrek aan concurrentie. Mastodon? Dat blijkt geen serieuze uitdager, al is de theorie achter Mastodon prijzenswaardig. “Dat werkt decentraal”, zegt Van Belkom. “Niet alle gebruikersgegevens staan op één server. Je kunt eigen servers aanmaken waar je eigen gedragsregels kunt bepalen.”

Mooi, maar Mastodon is ingewikkeld om te gebruiken. Door gedoe met een eigen server kiezen, haken velen af.

Hogere verwachtingen van Bluesky

Hoger zijn de verwachtingen rond een nieuwkomer. Bluesky heet het platform. Aanmelden kan vooralsnog alleen door inschrijving op een wachtlijst. Bluesky lijkt op Twitter. Dat is niet zo wonderlijk omdat Bluesky is opgericht door Jack Dorsey, de man die ook de grondlegger is van Twitter. Het oude Twitter van Dorsey is dus de uitdager van het nieuwe Twitter van Musk. Net als Mastodon maakt Bluesky gebruik van meerdere servers, maar dat leidt niet tot ingewikkelde aanmeldprocedures. Daarom kan Bluesky weleens de eerste echte concurrent van Twitter worden, denken technologievolgers.

Niet alle technologievolgers zijn daar zo zeker van. Duursma twijfelt of Bluesky een echt alternatief voor Twitter wordt. “Niet omdat het idee niet goed is, of omdat er onvoldoende geld achter zit, maar ik denk dat de gebruikers op dit moment onvoldoende voelen wat de noodzaak is om over te stappen. De vraag is of Bluesky het momentum heeft gemist. In het laatste kwartaal vorig jaar zag ik veel meer reuring over Twitter.”

Het grote nadeel van overstappen is dat Twitteraars hun netwerk verliezen dat zij hebben opgebouwd. “Ik heb 9000 volgers. Wanneer ik zou zeggen: ik stop met Twitter, dan gooi ik weg wat ik in jaren heb opgebouwd en dan is dat zonde.”

Toch gebeurde dat eerder wel bij Hyves, de Nederlandse tegenhanger van Facebook, zegt Van Belkom. “Maar het gebeurt weer niet bij Whatsapp. Ondanks negatieve berichten over privacy stappen mensen nog steeds niet massaal over naar alternatieven als Signal, omdat zij daarmee hun contacten verliezen.”

De toekomst heet interoperabiliteit

Daar is een oplossing voor: interoperabiliteit. “Dan kan ik mijn zorgvuldig opgebouwde achterban meeverhuizen naar andere platforms”, zegt Van Belkom. “En die platforms kunnen met elkaar communiceren. Dat werkt een beetje als e-mail. Als ik een Gmail-account heb en iemand anders heeft een Hotmailaccount, dan worden die op andere servers beheerd. Maar ik kan wel berichten over en weer sturen en ontvangen. Dat kan met sociale media niet. Daarom zit je nu met monopolieposities van Twitter en Meta [eigenaar van Facebook en Instagram, red.]. Als je die positie hebt, raak je hem niet zomaar kwijt. Toch zit de toekomst natuurlijk wel in interoperabiliteit.”

Zowel Mastodon als Bluesky zijn gebouwd voor die nieuwe toekomst. Twitter, Facebook en Instagram niet. Maar deze platforms kunnen tegen een stootje, zegt Van Belkom. “Het kan nog jaren duren voordat hun monopoliepositie in gevaar komt.”

Lees ook:

‘Twitter is nog maar de helft waard van wat Elon Musk ervoor betaalde’

Volgens Elon Musk is Twitter nu ongeveer 20 miljard dollar (18,55 miljard euro) waard, zo scheef hij in een e-mail aan medewerkers van het bedrijf.