Teenage Look: Eigenlijk ben je niet mooi genoeg, niet jong genoeg, niet goed genoeg

Vorige week was ik jarig en bemerkte ik een weerstand bij mezelf om mijn leeftijd hardop te zeggen – als dat geen teken is dat je ouder wordt. Wat ook niet hielp, was die zalige, vriendelijke vroege-voorjaarszon die genadevol naar binnen viel. Hij verwarmde het huis, luidde het einde in van het duistere seizoen en wierp nieuw licht op het leven. Hij wierp ook nieuw licht op bevlekte ruiten en andere smoezeligheid die het donker hadden verhuld. En op mijn gezicht, dat in een bepaalde spiegel en in een bepaalde hoek misschien nog niet oud was, maar waaraan ik wel al kon zien: ah, daar gaat het heen, straks. Gevormd als ik ben door de kapitalistische cultuur, waarin twintig het ideaal is, was ik er niet wild van.

Een omgekeerde ervaring hadden de gebruikers van het TikTok-filter ‘Teenage Look’, waarmee met behulp van augmented reality een tiener-versie van jezelf wordt gemaakt. Terwijl je jezelf filmt, kijkt een jongere jou vanaf het smartphone-scherm naar je terug. Daar word je nog meewariger van dan het bekijken van oude foto’s, zien we op filmpjes die gebruikers hebben gedeeld. ‘Ik mis dat gezicht’, erkent @sassypantsparade, terwijl ze haar jonge zelf liefdevolle blikken van herkenning toewerpt. @mc36999 knijpt haar lippen samen en veegt met haar rimpelige handen de tranen van haar rimpelloos getoverde gezicht.

Verlies van de jeugdige ik

Ik denk dat het de onmiddellijkheid is, die het zo overweldigend maakt. De tiener-zelf bestaat in dezelfde ruimte, op hetzelfde moment, beweegt mee als een spiegelbeeld. Die nabijheid, dat bijna-grijpbare, maken het verlies van de jeugdige ik nog zwaarder.

‘Teenage Look’ is één van de twee filters die deze week het internet roerden door hun indrukwekkende realisme. De ander heet ‘Bold Glamour’ en doet je huid blaken en je lippen zwellen, maakt je neusbrug smaller, je wenkbrauwen weelderig en je wimpers sprookjesachtig. Je wordt digitaal opgepoetst tot een iemand die al je schoonheidsideale verwachtingen van jezelf overstijgt. En die er verdomd echt uitziet: in tegenstelling tot de filters van weleer, kennen deze TikTok-nieuwigheidjes geen glitches (haperingen of storingen) en zijn ze bijna niet te herkennen als een filter.

Het is een recept voor rampspoed

Op het vlak van mentale gezondheid lijkt me dit een recept voor rampspoed. Ik denk aan de tieners die ik een paar jaar terug volgde voor een boek over hun leven met de smartphone. Zij waren zich er scherp van bewust dat de gemanipuleerde foto’s die ze online zagen van beroemdheden en hun vrienden geen realistische weergave van de werkelijkheid waren, maar moesten toegeven dat ze er toch onzeker van werden. Het was dezelfde periode dat een groep plastisch chirurgen de term ‘Snapchat-dysmorphie’ muntte, als aanduiding van de nieuw ontstane behoefte eruit te zien als een bewerkte socialemediaversie van jezelf. Uit onderzoeken die daarna zijn gedaan, wordt steeds weer onderschreven dat zulke filters morrelen aan het zelfbeeld – ook van degenen die eigenlijk wel tevreden waren over hun uiterlijk.

Dit soort voorbeelden van hoe je er óók uit had kunnen zien, zijn giftige propaganda voor het schoonheidsideaal du jour. Ze demonstreren dat je eigenlijk niet mooi genoeg bent, niet jong genoeg, niet goed genoeg. Ze zijn het uitgelezen gereedschap om teleurgesteld te raken in je eigen spiegelbeeld – vooral in dat verse, nietsontziende voorjaarslicht.