Zijn boodschap klinkt zo simpel. Maar praten met een naaste die een einde aan zijn leven wil maken, weet onderzoeksjournalist Maarten Dallinga uit eigen ervaring, is allerminst een eitje. Met zijn podcastserie ‘Verstrikt’ hoopt hij het taboe op het hebben van doodsgedachten op te heffen.
Snikkend zit moeder op de bank. “Dat jij zo in elkaar zit”, zegt ze. “Dat je toch zeven jaar geleden… Toch daar wel over dacht… Om een einde eraan te maken.” Hij begreep de zin van het leven niet, legt haar zoon haar zoekend naar woorden uit. Zijn ouders staan perplex. Geen idee hadden ze, van de doodswens van hun kind. “Ik had gehoopt dat wij toch een dusdanige relatie zouden hebben, dat je zelfs dit soort onderwerpen met je ouders zou bespreken”, stelt vader.
In de podcastserie Verstrikt onderzoekt Maarten Dallinga zelfdoding. De 32-jarige journalist, wiens eerste audioreeks over homo-ontmoetingsplekken onder meer werd bekroond met de gerenommeerde verslaggeverprijs De Tegel (Anoniem Intiem, 2018), wil weten waarom zo veel mensen suïcide overwegen.
“Ruim 1800 Nederlanders kwamen vorig jaar om door zelfdoding”, stelt hij in een park in zijn woonplaats Utrecht. “Ongeveer evenveel als het aantal mensen dat in 1953 overleed door de watersnoodramp.” Dagelijks beroven zich gemiddeld vijf personen van het leven en naar schatting peinzen tussen vier- en vijfhonderdduizend mensen per jaar over suïcide. “Hoe kan dat? Waarom praten we daar zo weinig over en wat kunnen we doen om zelfdoding te voorkomen?”
In Verstrikt, sinds afgelopen weekend te beluisteren via podcastapps en de website van Omroep Gelderland, zoekt Dallinga met allerlei experts naar antwoorden. In vijf afleveringen praat hij met hulpverleners, nabestaanden, mensen die doodsgedachten hebben of hebben gehad. En met zijn ouders. Want zelf heeft Dallinga ook ervaring met het onderwerp. In 2012 was hij suïcidaal.
“Precies aantonen wat de oorzaak is van een doodswens, is ingewikkeld”, legt hij uit. “Het gaat bijna altijd over een hele waaier aan redenen.” Dallinga vermoedt dat zijn jeugd een rol heeft gespeeld. Op de basisschool werd hij gepest, net als op de middelbare, een tijd waarin hij bovendien ontdekte dat hij op jongens valt.
Sombere gevoelens
“Maar zeven jaar geleden was ik ogenschijnlijk succesvol. Ik stond aan het begin van een universitaire studie, had een lieve vriend, met wie ik nog altijd samen ben. Toch voelde ik me wankel, onzeker en verloren. Ik begreep niet waarom ik hier op deze aarde was, wat ik te bieden had.” Over die sombere gevoelens, waarmee hij met vlagen nog steeds kampt, hield Dallinga zich stil tegen zijn omgeving. “Mijn ouders heb ik pas tijdens het maken van de podcast verteld over mijn suïcidaliteit.”
Suïcide is een taboe, ziet de journalist, en dat geldt ook voor het dénken aan zelfdoding. Mensen vermijden het onderwerp. Dallinga denkt dat het aanspreken van iemand met een doodswens zo moeilijk is omdat het over leven en dood gaat, het raakt aan ieders vergankelijkheid en onzekerheden. Ook vermoedt hij dat naasten bang zijn om iets verkeerds te zeggen. Veel mensen denken dat praten met iemand die suïcidaal is, hem of haar het laatste duwtje kan geven.
“En dat terwijl het spreken over iemands doodwens levensreddend kan zijn. Daarvan ben ik overtuigd, al helemaal na het maken van de podcast. Met Verstrikt pleit ik voor openheid over suïcide. Door zelf met de billen bloot te gaan en ervaringen van anderen op te tekenen, hoop ik het onderwerp bespreekbaarder te maken, luisteraars te laten inzien dat praten zelfdodingen kan voorkomen. En in alle bescheidenheid zou ik ook graag zien dat het publiek wat opsteekt over hoe dat dan moet, het thema zelfdoding aansnijden.”
Zeven jaar geleden kon Dallinga niet over zijn doodsgedachten praten. “Ik wilde mijn ouders geen verdriet doen. Op momenten dat de kleur uit mijn leven wegtrekt, kan ik nog steeds geneigd zijn mij van alles en iedereen af te sluiten. Maar door te zwijgen kan ik dieper in de fuik raken. Ik weet dat ik met mensen over mijn somberheid moet praten en dat lukt me steeds beter. Maar naasten kunnen ook de eerste stap zetten. Door de juiste vragen stellen, kom je er misschien achter dat je me een beetje in de gaten moet houden.”
De juiste vragen
Zelf volgde de journalist voor de podcast een training voor het omgaan met mensen met suïcidaal gedrag. In Verstrikt hoort de luisteraar hem stuntelen met vinden van de juiste vragen. Ondanks zijn eigen ervaringen, moest ook Dallinga leren hoe hij kon doordringen tot de mensen die hij in zijn audioserie interviewt, zoals Mascha Gesthuizen, een vijftigjarige huisarts uit Arnhem, moeder van twee kinderen en sinds haar puberteit suïcidaal.
“Het zou goed zijn als die cursus op scholen, in buurthuizen of kerken zou worden gegeven.” Heeft hij tips? “Maak je er niet te makkelijk vanaf. Professionele hulp aanraden is slim, maar ga mee naar de huisarts, blijf betrokken. Probeer je echt in de schoenen van de persoon met een doodwens te verplaatsen, je er iets bij voor te stellen, zonder oordeel.”
“Luisteren, daar gaat het om. Met opmerkingen als ‘ik zou je echt missen’ of ‘kijk toch hoe succesvol je bent’, redeneer je vanuit jezelf. Het is vooral belangrijk naar de ander te vragen. Wat zijn de achterliggende redenen van de doodswens? Hoe verstrikt is hij of zij in het idee een einde aan het leven te maken? En heeft-ie ook al nagedacht over de manier waarop hij dat wil doen? Creëer een sfeer van openheid waarin niets taboe is.”
In Verstrikt kon hij die laatste vraag zelf niet stellen aan bijvoorbeeld Charlotte Bouwman, een 25-jarige Amsterdamse die de dag voor het interview met Dallinga nog suïcidaal was en naar de crisisdienst belde. In aflevering één raadt de persvoorlichter van zelfmoordpreventielijn 113 de journalist namelijk aan in zijn podcast geen informatie te geven over methodes waarop een einde aan het leven gemaakt kan worden, omdat dat suïcidale mensen zou kunnen inspireren.
“Die mediacode maakte het me soms best lastig, in de montage heb ik dingen weg moeten knippen.” Het advies van 113: verspreid verhalen over hoop. “Ikzelf wilde ook voorkomen dat het loodzwaar zou zijn, dat ik de luisteraar murw zou slaan. Verstrikt moest een subtiele en gelaagde podcast worden die nooit neigt naar effectbejag.”
Dallinga denkt dat hem dat gelukt is. “In ieder verhaal zit iets van licht, een perspectief. Neem Evi, die haar broer heeft verloren. Haar bestaan zal nooit meer hetzelfde zijn, zegt zij, maar het lukt haar om door te gaan. Ze leeft bewuster dan voorheen, is meer betrokken bij haar omgeving. Zo stuurt ze sneller een kaartje. Daar gloort toch een beetje hoop in.”
Dierbare contacten
Hoe gaat het met Dallinga zelf? Met zijn rustige, aangename stem vertelt hij in het slot van de podcast dat hij niet weet hoe hij de toekomst ziet. Hij worstelt met depressies, maar kent ook momenten van geluk. Nu wil hij niet dood, al kan hij zich voorstellen dat de dood op een bepaald moment weer kan gaan lonken.
“Het maken van Verstrikt heeft me enerzijds geholpen om makkelijker te praten over mijn gevoelens van neerslachtigheid. Het heeft me veel dierbare contacten opgeleverd en voor het eerst voelde ik me werkelijk begrepen. Ik heb die fase in 2012 beter kunnen verwerken.”
“Maar tegelijkertijd was het project zwaar. Alle verhalen zijn zo schrijnend. Confronterend bovendien. Zo ben ook ik emotioneel onbereikbaar geweest, net als de zoon van Jacqueline en Kommer in de laatste periode van zijn leven, nabestaanden die ik voor de podcast heb geïnterviewd. Het maken van Verstrikt rakelde al mijn gevoelens van toen weer op, een paar keer heb ik de podcast echt opzij moeten leggen.”
Toch zette Dallinga door. “Af en toe was het zelfopoffering, maar ik was ervan overtuigd dat ik er beter van zou worden. Zowel journalistiek als persoonlijk. En het heeft nu al effect: ik merk dat collega’s me vaker vragen hoe het met me gaat en dat ik makkelijker over mijn gevoelsleven praat met mijn ouders. Verstrikt moest er komen. Al is het misschien een fout woord, het is mijn missie mensen de ogen te openen wat betreft zelfdoding.”
Aflevering één van de podcastserie ‘Verstrikt’ is te beluisteren op apps als Spotify, Stitcher en iTunes en via de website van Omroep Gelderland. Iedere zaterdag verschijnt een nieuw deel.
Heb jij hulp nodig? Dan kun je contact opnemen met Stichting 113 Zelfmoordpreventie via 0900 0113 (24/7 bereikbaar) en 113.nl.
Lees ook:
Als je vriend zelfmoord pleegt: ‘Aan Dominic kon je niets zien’
Het aantal zelfdodingen onder jongeren is vorig jaar ineens flink gestegen. Vaak gaat het om oudere jongeren, die voor het eerst zelfstandig worden, belangrijke keuzes moeten maken. Op jezelf staan betekent ook hulp durven vragen.
Kijkje in de ziel van mannen op homo-ontmoetingsplekken
Wat is het verhaal achter parkeerplaats ‘t Ginkelse Zand langs de A12 bij Ede, vroeg onderzoeksjournalist Maarten Dallinga zich af, wat gebeurt er precies op dat soort sekslocaties in de openlucht? In ‘Anoniem Intiem’, de vijfdelige podcastserie van Omroep Gelderland die vanaf morgen te beluisteren is, spreekt hij met allerlei experts over mannenontmoetingsplekken.
