Sprankelend theater over onvrede in een absurde wereld

Kasimir en Karoline
Toneelschuur Producties
★★★★

Swingende muziek, een wervelende choreografie, snelle en tegelijk mechanisch ogende dansers, alsof ze aan elastieken worden voortbewogen. Flonkerende lichtjes om kassa’s met verveeld op kauwgom kauwende kaartjesverkoopsters. Dan een langzaam stilvallen rond een gebiologeerd in de lucht starend meisje: daar zweeft een zeppelin. “Heil”, roept iemand.

In de tijd dat de Hongaars-Duitse schrijver Ödön von Horváth zijn toneelstuk Kasimir en Karoline schreef – begin jaren dertig van de vorige eeuw – was elk uitje welkom om even aan de wurggreep van de crisis te ontsnappen. Zoals de kermis. En vindingen als zeppelins, elders gewantrouwd als door Hitler allerminst vredelievend in te zetten luchtschepen, betekenden in Duitsland juist hoop op een beter leven.

Die historische context hoef je niet per se te kennen om de bedoeling van de voorstelling door Toneelschuur Producties te snappen. Regisseur Nina Spijkers slaagt erin dat verleden de kleur van de huidige onvrede te geven. Met een stevig accent op de hunkering naar afleidend vertier.

Suikerspinnen, drank en hoeren

Daar staan ze, in het gewoel: Kasimir en Karoline. Net werkloos geraakt is hij er zeker van dat zij hem zal laten stikken. Zij lacht die onzin weg. Maar de verleidingen op een kermis, waar alles en iedereen door elkaar loopt, doen hun werk. Suikerspinnen, drank, hoeren, mooie praatjes van rijke zakenlieden, ritjes in de achtbaan, jaloezie en nog ergens sluimerende liefdesgevoelens trekken hen uit elkaar, maar een zoen kan ook zomaar opeens.

Met pruiken, glinstergoud, stiletto’s onder blote benen, bontjassen en pantervelletjes, harige gorillameisjes, liedjes, agressieve borstkassen, een krankjorum handgemeen tussen rechter en directeur, en een verrukkelijk opgefriste vertaling van Tom Kleijn schept Spijkers een sprankelende atmosfeer. Door spel- en ensceneringsvernuft blijven al die voorbij vliedende personages – met slechts zeven (!) spelers – prima herkenbaar.

Onder de laklaag van plat vermaak onderstrepen karikaturale typeringen de ironie van het zogenaamd hier even wegvallen van sociale verschillen. Ongemak en onmacht klinken door in minder frivole dialoogscènes. Zeker ook dankzij Ntianu Stuger als Karoline. Wat een talent. Haar knap gepolijste expressiviteit heeft geen muziek nodig. Een verlegen oogopslag, een plots brede glimlach, een wetend fronsje zuigen je zonder mankeren Karoline’s coming of age in. Het spoort mooi met de aandoenlijk onbeholpen Kasimir van Sidar Toksöz.

Aan hen én de scherp getekende andere figuren zie je hoe Spijkers groeit als spelregisseur. En als vormgever. Een schrijnende satire is het niet geworden, maatschappijkritiek is ver te zoeken, maar de absurde wereld waarin Von Horváth dat verpakte, geeft ze het volle pond.

Lees ook:

Vijftig jaar Toneelschuur, vijftig jaar vrijplaats

Van anarchie tot toonaangevend. Professioneel en vrijplaats ineen. De Haarlemse Toneelschuur is sinds vijftig jaar het theaterhuis voor de avant-garde. Een verademing in theaterland.