Schrijver Jonathan Coe lijdt onder de brexitchaos: ‘Het kan nog wel honderd jaar duren’

Voor het interview zei Jonathan Coe nog: “Spannend. Ik weet niet eens of ik bij terugkeer de EU moet verlaten of niet.” Want Coe, schrijver van de brexitroman ‘Klein Engeland’, is tot zaterdag de 30ste op het vasteland en het vertrek uit de EU was oorspronkelijk voor vrijdag 29 maart, gepland.

Maar 29 maart veranderde in 12 april en de stemming van de schrijver veranderde mee. Brexit vindt hij niet langer spannend, alleen nog maar heel deprimerend. De afgelopen nacht heeft hij tot laat op zijn hotelkamer zitten kijken naar de uitkomsten van de indicatieve stemmingen, naar de vooraankondiging van het aftreden van Theresa May.

Hij zag hoe het parlement voor geen enkele brexit-optie een meerderheid kreeg. Gelaten zegt hij: “Wat we, stom genoeg, helemaal niet verwacht hadden, is dat het uiteindelijk zou neerkomen op aantallen stemmen in het parlement. Er wordt gekonkeld en gemanoeuvreerd en dat alles is voor alle Britten heel verontrustend.”

Hoe keek u naar het statement van May?

“Ik weet niet zeker of ik haar geloof. Ze doet niet altijd wat ze zegt dat ze gaat doen. Ik vind het ook ongelooflijk cynisch dat nu op dit moment juist die politici die maandenlang speeches hebben gehouden met de boodschap ‘deze deal is rampzalig’, nu plotseling zeggen: ‘O, we stemmen er wel voor, alleen maar om van een politica af te komen die we niet zo leuk vinden’. Dat soort politiek is volgens mij precies de reden waarom mensen in 2016 stemden om uit de EU te vertrekken. Ze hadden genoeg van dit soort cynische politiek. Nu blijkt dat, juist om brexit te laten doorgaan, die cynische politiek ­nieuwe diepten bereikt.”

Stemden de mensen in 2016 met hun stem tegen de EU eigenlijk tegen hun eigen politici?

“Iedereen die bij dat referendum stemde om de EU te verlaten, had een ander idee over wat dat zou betekenen. Er zal uiteindelijk maar één manier zijn om het te doen, dus bijna iedereen zal teleurgesteld zijn. Als we in de EU waren gebleven, dan zou ten minste 48 procent van het volk gelukkig zijn geweest.”

Heeft u er vannacht van gedroomd?

“Ik heb duidelijk meer angstdromen dan ik eerder had. Ik ben bepaald niet de enige. Er zijn in ons land al vele rapporten uitgebracht, waarin verteld wordt hoe de huidige politieke impasse leidt tot psychische problemen. Het is voor ons allemaal nogal stressvol, maar het is vooral stressvol voor mensen die bedrijven runnen of die handel willen drijven met bedrijven in Europa. En voor mensen die hun baan verliezen, mensen geen werknemers kunnen krijgen, mensen die niet weten of hun bedrijf het overleeft. De stress voor hen is enorm.”
Coe zucht.
“Eigenlijk zeiden we in dat referendum: we weten het niet. 48 procent tegen 52, dat is gelijkspel. Maar ons land is een land dat het lekker vindt om de dingen in te delen in winnaars en verliezers. We zijn dol op drama, of het nou in een reality-televisieshow is, bij voetbal of bij een referendum. Een krappe overwinning is altijd opwindend. Persoonlijk hou ik niet heel erg van ­opwinding.”

Maar toch, in uw boek beschrijft u een boze maatschappij. Die woede is niet specifiek Engels. Die is overal in Europa.

“Dat is waar. Overal in Europa herkennen mensen zich in de personages die ik beschrijf, ook al gaat mijn boek over het referendum en wat daarna gebeurde. De onderliggende woede is vergelijkbaar. Dat is nog problematischer, omdat wij al onze antipathie nu projecteren op het proces van het verlaten van de EU. Eigenlijk is dat louter afleiding. Wat gebeurt er als we eruit zijn? Dan blijkt dat Brussel het probleem niet was.”

Kan het uiteindelijk ook iets goeds brengen?

“Als ik optimistisch probeer te zijn, dan hoop ik dat dit proces zal aantonen dat ons politieke systeem niet meer voldoet. Dat het leidt tot een politieke hervorming, waarin het tweepartijensysteem op de schop gaat en we ons ontwikkelen naar en concensusdemocratie. Maar op dit moment is niet echt te zien dat daar een begin mee wordt gemaakt. We zitten in het midden van chaos. Het is heel zwaar. Het zou nog wel honderd jaar kunnen duren.”

Was het anders gelopen als niet May, maar een ander premier was geweest?

“Ik denk zeer zeker van wel. Je moet nooit de rol die persoonlijkheid en psychologie in geschiedenis spelen onderschatten. Zij is de slechtste persoon die dit proces kon leiden, zo koppig als ze is. Haar idee is dat het Britse volk stemde de EU te verlaten en dat het haar taak is om dat te bewerkstelligen. Het is bewonderenswaardig hoe ze vasthield, door dik en dun, nota bene nog steeds, maar haar interpretatie van de uitkomst in 2016 had een andere kunnen zijn.”

Dan is het misschien toch goed dat ze gaat.

“Dat ze opstapt, gaat nu niets meer oplossen. Een opvolger zal een nog hardere brexit willen, vrees ik. We hebben onszelf in een behoorlijk ernstige situatie gebracht.”

Wie is Jonathan Coe?

Jonathan Coe (57) werd geboren in een buitenwijk van Birmingham en studeerde onder andere Engelse literatuur in Cambridge. Zijn boeken handelen vaak over politieke thema’s, met een grappige ondertoon. Zo ook zijn brexitroman ‘Klein Engeland’. Het boek maakt onderdeel uit van een trilogie en speelt zich af voor, tijdens en na het brexitreferendum van 2016. Sommige van zijn boeken zijn verfilmd. Coe woont in Londen met zijn echtgenote en twee dochters.

Klein Engeland door Jonathan Coe,
De Bezige Bij, € 24,99.

Lees in dit dossier het laatste nieuws over de brexit, mogelijke scenario’s en de mogelijke gevolgen voor Nederland.

Lees ook:

Coe schetst hoe de helft van het Verenigd Koninkrijk de andere helft niet meer vertrouwt

Recensie van ‘Klein Engeland’. Kroniekschrijver Jonathan Coe keert voor zijn visie op de brexitcrisis terug naar zijn personages uit ‘De Rotters club’.