Russische musici in het nauw door Oekraïense lobby: ‘De kritiek schiet door’

Is hij nog welkom in Nederland en de rest van Europa? De jonge en getalenteerde pianist Aleksandr Kasjpoerin (25) uit Sint-Petersburg treedt hier graag op, maar sinds ­enkele maanden worden veel van zijn concerten afgezegd, puur omdat hij een Rus is. Een huisconcert in Amsterdam en een optreden in Naarden gingen niet door. Ook in het Franse Lyon en Lille en in het Oostenrijkse Linz verdween hij van het programma.

“Ik begrijp er niets van”, zegt Kasjpoerin aan de telefoon vanuit Rusland. “Ik heb veel vrienden in Europa, we houden van elkaar. Het is triest als één bepaalde nationaliteit wordt geweerd vanwege de ­situatie.” Tja, de ‘situatie’: een ­concreter woord kan hij niet ­gebruiken, want in Rusland riskeer je vijftien jaar cel als je openlijk spreekt over de oorlog in Oekraïne. “Maar ik blijf optimistisch en hoop dat het tijdelijk zal zijn.”

Kasjpoerin is niet de enige Rus die lijdt onder de cancelcultuur. De wereldberoemde Russische meesterpianist Nikolaj Loeganski was ook bijna geweerd uit een Nederlandse concertzaal. De Oekraïense ambassade en enkele Oekraïners in Nederland probeerden uit alle macht te verhinderen dat hij ­komend weekend in het Amsterdamse Concertgebouw optreedt met het Nederlands Philharmonisch Orkest (NedPhO). Ze bestookten het orkest en de concertzaal met lange mails waarin stond dat Loeganski niet zou deugen.

'Loeganski steunt het Russische regime’

Een van de mailschrijvers, ­Polina Mitrofanova-Baars, is een Oekraïense die al jaren in Nederland woont. Volgens haar steunt Loeganski het Russische regime. Daarom zou hij niet meer welkom moeten zijn, zoals dat ook al geldt voor dirigent Valeri Gergiev en ­pianist Denis Matsuev, twee openlijke Poetin-aanhangers. “Loeganski heeft in 2016 opgetreden in het bezette Donetsk, vlakbij de plek waar de MH17 is neergeschoten”, zegt ze. “In 2021 zou hij er nog een keer optreden, maar dat ging niet door vanwege een blessure. Ik snap dat hij zich nu niet kan uitspreken, maar uit zijn daden blijkt expliciet dat hij het Russische regime steunt.”

Het NedPhO en het Concertgebouw zien het anders. Ze hebben de kritiek op Loeganski ‘zorgvuldig bestudeerd’, onder meer door te spreken met Russen die hem goed kennen. “We nemen de gevoelens van de Oekraïense gemeenschap heel serieus”, benadrukt orkest­directeur Rob Streevelaar. “We staan aan hun kant, maar ook aan de kant van Russische kunstenaars. Aan Poetin-ondersteuners bieden we geen podium, maar Loeganski is boven elke twijfel verheven; dat horen wij ook van Oekraïense ­musici. Hetzelfde geldt voor de Russische dirigent Stanislav Kotsjanovski, die komend weekend het orkest leidt. Zij zijn beiden op geen enkele manier verbonden met de oorlog.”

Oekraïense ambassadeur is ‘diep teleurgesteld’

Mitrofanova-Baars is niet gelukkig met dit antwoord, waar achter de schermen een week aan is gewerkt. Ze voelt zich in de steek ­gelaten en wil weten waarom het orkest niet kiest voor een Russische pianist die wel openlijk afstand heeft genomen van Poetin. Kaartjes voor het concert van ­zaterdag had ze al in huis. Die geeft ze nu misschien aan een ­Oekraïense actiegroep die het ­concert zou willen verstoren.

De Oekraïense ambassadeur in Den Haag, Maksym Kononenko, is ook ‘diep teleurgesteld’ over het ­besluit, zo laat hij desgevraagd in een statement weten. Hij vindt het ‘zeer verontrustend’ dat Loeganski hier gewoon mag optreden, terwijl de pianist actief samen zou hebben gewerkt met de zelfverklaarde ­‘terroristische Volksrepubliek ­Donetsk’. Verder noemt hij het ‘bedenkelijk’ dat we hier in Nederland überhaupt nog aandacht besteden aan Russische cultuur.

‘Weren van artiesten past in propaganda van Poetin’

Anna Azernikova, een Russische sopraan en koordirigente die al lang in Nederland woont, is juist blij dat Loeganski mag komen. Ze kent hem goed en denkt dat hij hooguit naïef is geweest met het concert in Donetsk. “Ik snap het gevoel van de Oekraïners, maar de kritiek schiet soms door. Toen ik rond 5 mei zou meedoen aan een benefietconcert voor Oekraïense vluchtelingen, met zowel Oekraïense als Russische musici, reageerden sommige Oekraïners heel fel. Hoe kun je daders en slachtoffers nou bij ­elkaar op één podium zetten, vroegen ze. Ik begrijp hun pijn, maar het concert is toch doorgegaan.”

Het weren van liberale Russische artiesten is gevaarlijk, gaat Azernikova verder, want het sluit naadloos aan bij de propaganda van Poetin. “Zie je wel, roept hij dan: in het westen haten ze ons allemaal.”

Voor de aanstormende pianist Aleksandr Kasjpoerin gloort ondertussen enige hoop. Zijn muzikale agent in Nederland, Joke van Veen, heeft hier een aantal concerten voor hem kunnen regelen. In ­augustus komt hij deze kant op, onder meer voor een optreden in Maarssen (in Buitenplaats Doornburgh) en voor een cd-opname in Amsterdam. Deze zomer speelt hij ook op het Franse festival Les Musicales De Normandie.

“Muziek moet je los zien van politiek”, zegt Kasjpoerin. “Het is ver verheven boven een nationale cultuur, je kunt er juist bruggen mee slaan. In ieders ziel schuilt iets heiligs, ongeacht uit welk land je komt, en muziek kan dat wakker schudden. Kunst verbindt, begrijp je?”

Lees ook:

Kirill Serebrennikov ontvluchtte Rusland: ‘het gaat niet alleen om Poetin , maar om de hele kliek om hem heen’

Kirill Serebrennikov kan na zijn huisarrest in Rusland eindelijk weer live een opera regisseren. In Amsterdam nog wel, de stad die hij als twintigjarige bezocht toen de Berlijnse Muur viel.