Rien Poortvliet stuurde het Koninklijk Huis een vos of olifant als kerstgroet

‘Koninklijke Hoogheid, in plaats van een ‘hertje in de sneeuw’ (dat ook erg mooi kan zijn!), heb ik voor U, omdat U zo dol op olifanten bent, een ‘olifantenwens’ gemaakt.’ Dit schreef  Rien Poortvliet op het schilderijtje van een kudde olifanten dat hij eind jaren zestig als kerstgroet stuurde aan prins Bernhard en koningin Juliana. Het was de eerste van een reeks van 24 kerstgroeten die hij elk jaar per post verzond. Ze bleven allemaal bewaard in de Koninklijke Verzamelingen en zijn nu te zien in het Stedelijk Museum Schiedam. 

De illustrator, tekenaar en kunstschilder Rien Poortvliet (1932-1995), geboren en opgegroeid in Schiedam, was bevriend met prins Bernhard. Ze deelden de liefde voor het jagen. Na afloop van hun jachtpartijen volgde steevast een maaltijd met spruitjes, kastanjepuree en een stukje wild op Soestdijk, waar ook de echtgenotes aanschoven.  

Reclamebureau

Poortvliet werkte aanvankelijk bij een reclamebureau. In zijn vrije tijd maakte hij illustraties voor de boeken van onder anderen Jaap ter Haar en Godfried Bomans. Eind jaren zestig vestigde hij zich als zelfstandig illustrator. Hij stelde boeken samen met zijn tekeningen en aquarellen van de natuur, zijn jachtervaringen en over het leven van Jezus van Nazareth.

Maar hij werd vooral bekend door zijn kabouterboeken. Van het in 1976 verschenen ‘Leven en werken van de Kabouter’ werden vier miljoen exemplaren verkocht. In dit quasi wetenschappelijke boek geven Poortvliet en mede-auteur Wil Huygen een ‘levensecht’ beeld van de wereld van kabouters: van de inrichting van hun woningen tot en met de voortplanting en hun omgang met dieren en trollen. 

Religieuze voorstellingen

Op zijn koninklijke kerstkaarten komen geen kabouters voor, maar vooral dieren: reeën, vossen, everzwijnen en hazen. Die wisselde hij af met winterse taferelen met sneeuwpoppen en sleetjes en reli­gieuze voorstellingen. Hij maakte zijn kerstgroeten op linnen dat hij op een raam spande, waardoor het echte schilderijtjes werden.

Zijn z’n kerstkaarten kunst? “Grote groepen mensen zijn opgegroeid met Poortvliet en hebben genoten van zijn werk”, zegt directeur Deirde Carasso van het museum. “Dat vind ik belangrijker dan het plakken van een etiket dat iets wel of niet kunst genoemd mag worden.” 

Behalve de koninklijke kerstgroeten zijn ook kerstkaarten te zien van hedendaagse kunstenaars uit Schiedam, die daar net als Poortvliet veel werk van maken. Er zijn kerstwensen van onder anderen Diet Wiegman en Albert Verkade, de politiek tekenaars Theo Gootjes en Joep Bertrams en Cobra-kunstenaar/dichter Jan Elburg. 

Rien Poortvliet. Kerstgroeten voor het Koningshuis, tot en met 5 januari in Stedelijk Museum Schiedam.