Reisopera brengt een ‘Fidelio’ van Beethoven met plussen en minnen

Fidelio
Nederlandse Reisopera
★★★

Na Mozarts Die Zauberflöte, die wegens technische problemen slechts in concertante vorm kon worden uitgevoerd, was de Nederlandse Reisopera zaterdagavond in vol ornaat terug. Beethovens Fidelio werd in het Wilminktheater in Enschede dus met alles erop en eraan uitgevoerd, en daar was directeur Nina Hiddema uiteraard blij om. Ze sprak het uitverkochte theater vooraf even toe, en feliciteerde een speciale bezoekster die haar honderdste verjaardag deze avond in het theater kwam vieren.

Fidelio geldt als een tamelijk problematische opera. Beethoven zelf was er ontevreden over, en componeerde uiteindelijk drie versies (1805, 1806 en 1814), en vier verschillende ouvertures. Lastig is dat er aardig wat gesproken dialoog in de opera zit, en de technische eisen die aan de zangers worden gesteld zijn ontzagwekkend. Eigenlijk zie je maar zelden een enscenering waarin alles op zijn plek valt.

Donkere silhouetten maken angst voelbaar

Ook de nieuwe productie van de Reisopera kon niet in alle opzichten overtuigen. Deze Fidelio was een co-productie met operagezelschappen in Kopenhagen en Warschau, en was daar de afgelopen jaren al te zien. Met simpele grote schermen waarop filmbeelden geprojecteerd konden worden, een uitgekiend lichtplan en enkele attributen creëerde regisseur John Fulljames pakkende beelden. De donkere silhouetten achter het felverlichte scherm bijvoorbeeld, die portretten van hun geliefden omhoog hielden, maakten de angst in dit verhaal goed voelbaar. En de link met de actualiteit was onontkoombaar.

Met het schrappen van alle gesproken dialogen was een van de problematische aspecten verdwenen. Al schiep dat wel een nieuw probleem, omdat je het verhaal wel goed moest kennen om het te kunnen volgen. Het verhaal van Leonore die zich verkleed als man Fidelio bij de gevangenis van Rocco meldt, waar haar man Florestan als politiek gevangene vastzit op bevel van bullebak Pizarro. In deze zogeheten ‘bevrijdingsopera’ overwint de edele Leonore, en eindigt het verhaal in jubel. En als er één componist was die euforie om kon zetten in muziek, dan was het Beethoven wel.

Dirigent Otto Tausk wist die euforie met het uitstekend spelende Phion in de bak mooi naar boven te halen. De slotscène, heel mooi op toneel gezet door Fulljames, klonk als een klok, mede door het fraai zingende koor Consensus Vocalis. En door een werkelijk schitterende hobo-solo. In de partituur was de volgorde van sommige aria’s omgedraaid, was gekozen voor de allereerste Leonore-ouverture, en werd als muzikale las na Florestans bevrijding, een orkestraal arrangement van strijkkwartet van Beethoven gespeeld. Verdedigbare keuzes die goed uitpakten.

Intimiderende eisen aan de zangers

Een ander problematisch aspect van dit werk bleek moeilijker op te lossen. Dat de vocale eisen die Beethoven aan de drie hoofdpersonages stelt nogal intimiderend zijn, werd zaterdagavond op sommige plekken akelig duidelijk. Kelly God (Fidelio), die de rol voor het eerst zong, had grote moeite met haar topnoten. Ze zong ze met de moed der wanhoop, en soms koos ze voor een lagere variant. Haar confrontatie met Pizarro in de onderaardse kerker was dan wel weer fantastisch geslaagd. Haar uitroep ‘Töt erst sein Weib’ stond als een huis.

Bastiaan Everink (Pizarro) zette zijn machtige stem soms net iets te karikaturaal aan waardoor zingen iets te veel naar schreeuwen neigde. Bryan Register (Florestan) wist het einde van zijn fraai gezongen grote scène in de kerker maar net te halen. Gevangenisdirecteur Rocco werd mooi gespeeld en gezongen door Felix Speer en zijn dochter Marzelline – heimelijk verliefd op ‘jongeman’ Fidelio – was in goede handen bij Julietta Aleksanyan. Zij was ooit lid van de Opera Studio van De Nationale Opera, net als Frederik Bergman die hier een geweldige Don Fernando neerzette.

Plussen en minnen dus in deze productie. Na afloop in de foyer bij de garderobe werd de honderdjarige mevrouw nog even uitbundig toegezongen door Fidelio en Florestan. Beethovens euforie kreeg een heerlijk aandoenlijk staartje.

Tournee met negen voorstellingen t/m 25 mei. Info: reisopera.nl

Lees ook:

In operapretpakket ‘Bruid te Koop!’ knisperen taal en muziek

De Nederlandse Reisopera werkte de wat oubollige plattelandsklucht Prodaná nevesta (‘De verkochte bruid’, 1870) van Bedrich Smetana om tot een bruisende, moderne zedenschets waar de bezoekers in het Wilminktheater aardig van in de lach schoten.