Regisseur Sarah Polley maakte met Women Talking een voor een Oscar genomineerde film over vrouwenmisbruik. Ook schreef ze een boek over wat ze op dit vlak zelf meemaakte. Beide klinken hoopvol. Vrouwen weigeren te zwijgen, praten over waar het pijn doet.
De vrouwen worden ’s morgens wakker met vreemde, blauwe plekken op hun dijen, en bloed tussen de lakens. De mannen in de gemeenschap zeggen van niets te weten. De raadselachtige gebeurtenissen worden afgedaan als vrouwelijke fantasieën, of toegeschreven aan geesten en demonen. In de film Women Talking van de Canadese regisseur Sarah Polley, die deze week de bioscoop bereikt en opgaat voor de Oscars voor beste film en script, is de afschuwelijke toedracht zelf niet te zien, wel de nasleep.
Een groep mannen binnen de afgelegen, religieuze gemeenschap blijkt de vrouwen jarenlang in hun slaap te hebben gedrogeerd en verkracht. De politie is ingeschakeld, de daders zijn gearresteerd en weggevoerd. In de film zie je hoe een afvaardiging van acht verkrachte vrouwen zich op een hooizolder verzamelt om te praten over hun traumatische ervaringen en te overleggen over hun toekomst en die van hun kinderen.
Veel tijd hebben ze niet. De klok tikt. Over vierentwintig uur komen de mannen op borgtocht vrij. De vrouwen bespreken in de tussentijd drie opties: vergeven en niks doen, blijven en vechten, of weggaan.
Een gemeenschap van strenggelovige mennonieten in Bolivia
Women Talking is gebaseerd op de gelijknamige roman van Miriam Toews uit 2018 die zich voor haar verhaal liet inspireren door ware gebeurtenissen in een gemeenschap van strenggelovige mennonieten in Bolivia. Sarah Polley (44) die als filmmaker doorbrak met de mooie Alice Munro-verfilming Away from Her, was diep geraakt door het boek. Geen wonder als je haar autobiografische bundel essays Run Towards the Danger leest.
In het vorig jaar verschenen boek beschrijft Polley scènes uit haar jeugd die zo pijnlijk waren dat zij ze gedeeltelijk verdrongen had. ‘Dit zijn de meest gevaarlijke verhalen van mijn leven’, schrijft Polley. ‘De verhalen die ik heb vermeden, die ik niet heb verteld, die me ontelbare nachten wakker hielden.’
Onveilig op de set van Terry Gilliam
Polley die vanaf haar zesde al op film- en televisiesets werkte en opgroeide als kindster doet in haar boek onder meer verslag van de angsten die ze als 9-jarig meisje had op de set van Terry Gilliams spektakelfilm The Adventures of Baron Munchausen (1988). Polley speelde een hoofdrol als Sally Salt, de jonge sidekick van de baron. Maar op de set was het een chaos. Ze voelde zich niet veilig, iets wat ze met niemand kon delen.
Polleys ouders waren grote fans van Monty Python, de comedygroep waartoe Terry Gilliam behoorde. Ze waren trots dat hun dochter met hem werkte. Ondertussen belandde ze tijdens de opnamen meermaals in het ziekenhuis, bijvoorbeeld toen ze urenlang in een ijskoude watertank had zitten wachten, of toen een explosief van heel dichtbij afging. Polley had last van haar gehoor, lag een tijdje aan de hartbewaking. Een traumatische ervaring.
De mythe van de mad genius
In haar boek hekelt Polley de zogeheten mad genius die zich gekte en roekeloosheid veroorlooft en zich onverantwoordelijk gedrag permitteert, omdat het de kunst zogenaamd ten goede zou komen. De regisseur als mad genius, als enfant terrible is een mythe die de filmindustrie lang heeft gedomineerd, schrijft Polley.
“We moeten gaan, meer geweld kunnen we niet aan”, zegt Ona tijdens de discussie op de hooizolder in Women Talking. Ona, mooi ingetogen gespeeld door Rooney Mara, is zwanger van een van haar verkrachters. “Ik word een moordenaar als ik blijf”, voorspelt haar boze, jongere zus Salome, vertolkt door Claire Foy.
Niet dat de vrouwen in de film het allemaal gloeiend eens zijn. Er zijn vrouwen die twijfelen, die liever vasthouden aan de status quo, uit angst. Ook zijn er vrouwen die tijdens de discussie van gedachten veranderen, omdat ze kennis nemen van andere gezichtspunten. Wat zonder meer aangrijpend is, is dat zich onder de verkrachte vrouwen ook twee meisjes bevinden van vijftien en zestien jaar.
Polley hervond haar geheugen
Sarah Polley was zelf zestien toen ze te maken kreeg met seksueel misbruik, schrijft ze in haar boek. Er was bij haar sprake van recovered memory, hervonden geheugen. Pas toen ze een volwassen vrouw was met twee dochtertjes kon ze zich de avond met de bekende Canadese radiopresentator Jian Ghomeshi weer voor de geest halen. Ghomeshi werd in 2014 door meerdere vrouwen beschuldigd van seksueel misbruik.
Wat Polley geblokkeerd had, en wat haar brein kennelijk voor haar verborgen had gehouden, kwam na jaren weer terug, schrijft ze. ‘Ik herinner me zijn handen om mijn nek. Ik herinner me dat hij me pijn deed. Ik herinner me dat ik nee zei, dat ik me probeerde te verweren maar dat het niet genoeg was. Ik weet dat ik een tiener was en hij veel ouder.’
Het beste advies: Zoek het gevaar juist op
De boektitel Run Towards the Danger verwijst naar de raad die Polley na een hevige hersenschudding kreeg van een specialist. Hij gaf haar het advies om zich niet te verstoppen, maar het gevaar, de bron van de pijn, juist op te zoeken. Wat haar bijvoorbeeld hielp was om The Adventures of Baron Munchausen na vele jaren opnieuw te bekijken. Ze had het niet eerder gedurfd, schrijft ze, maar de confrontatie was een heilzame ervaring.
Als schrijver van een aangrijpende autobiografische vertelling en regisseur van een tot nadenken stemmende film waarin opvallend veel wordt gepraat, heeft Polley er nu serieus werk van gemaakt. Ze stelt zich kwetsbaar op door te vertrouwen op haar ervaringen en herinneringen en daarmee naar buiten te treden. Ze is zich daarbij steeds bewust van het feit dat trauma effect heeft op het geheugen, en dat het daarom niet makkelijk is voor slachtoffers om een coherent verhaal te vertellen. ‘En dat is helemaal niet erg’, schrijft ze.
In haar boek spreekt ze zich voor het eerst uit over alle angsten die ze als kind ervoer, en waar ze lang mee worstelde. Ze werd als negenjarige gestalkt door een crewlid. De grootte van haar borsten werd becommentarieerd door mannen die geen idee hadden wat de grenzen waren, wat je wel en niet zegt tegen een kind.
Hoewel haar film in 2010 speelt, heeft het verhaal van de verkrachte vrouwen die zoeken naar een oplossing om verder te leven, een tijdloos uiterlijk gekregen, en een universele zeggingskracht. Boek en film vertellen het hoopvolle verhaal van vrouwen die weigeren te zwijgen. Sterker, ze praten honderduit over waar het pijn doet.
Women Talking
Regie: Sarah Polley
Met Rooney Mara, Claire Foy, Jessie Buckley en Frances McDormand
Vanaf 16 februari te zien in de bioscoop.
★★★★
Run Towards the Danger. Confrontations with a Body of Memory (2022) van Sarah Polley is een uitgave van Penguin Press; 258 blz.
Lees ook:
Meeste Oscarnominaties voor Everything Everywhere All At Once, Knor loopt nominatie mis
Ook de Zweedse tragikomedie Triangle of Sadness doet mee in de race om de beste film. Evenals Women Talking, het seksueel misbruik-drama van Sarah Polley, de enige vrouwelijke regisseur die kans maakt op de Oscar voor de beste film.
