‘Queen of Rock 'n' Roll’ Tina Turner wilde eigenlijk nooit een ster worden

Ze maakte een van de grootste comebacks die de wereld ooit zag – al beschouwde ze dat zelf niet zo. Ook daarna bleef Tina Turner, die woensdag op 83-jarige leeftijd is overleden, tot aan haar dood populair.

Een musical, die ook een Nederlandse versie kreeg. Een autobiografie. Een bioscoopdocumentaire. Op bejaarde leeftijd stond Tina Turner nog geregeld in het middelpunt van de belangstelling.

In 1986 was er ook al een autobiografie verschenen, die in 1993 werd verfilmd. Haar leven was, zelfs voor popsterbegrippen, veelbewogen. “Het was geen goed leven”, zei ze er zelf over in de eerder genoemde documentaire uit 2021. “Op sommige vlakken wel. Maar het goede woog niet op tegen het slechte.”

Turners jeugd was al verre van onbezorgd: haar vader mishandelde haar moeder, die het gezin ontvluchtte toen zij elf was. Op latere leeftijd kwamen Turner en haar moeder weer nader tot elkaar, maar hecht werden ze nooit. Moeder Zelma hield van Tina’s succes maar niet van Tina, zo omschreef de popster het zelf.

De vrouw die Mick Jagger leerde dansen

Turner (op 26 november 1939 geboren als Anna Mae Bullock in Brownsville, Tennessee) was 17 jaar toen ze muzikant Ike Turner ontmoette bij een van zijn optredens. Tijdens een volgende show greep ze op een onbewaakt ogenblik de microfoon. Ze werd prompt een van zijn zangeressen. Het duurde niet lang voor ze naar voren werd geschoven als ster van de groep. Ike bedacht, zonder haar medezeggenschap, de artiestennaam Tina Turner.

Een ster had ze nooit per se willen worden. “Alles ging gewoon voor me open”, zo blikte ze later terug. Maar een ster was ze. Om Turners energie op het podium kon niemand heen. Ze danste ruig en opzwepend (People Magazine noemde haar ‘de vrouw die Mick Jagger leerde dansen’). Haar stem was net zo onvermijdelijk. Schor en luid tegelijk. Uit duizenden herkenbaar.

Te voet de snelweg over

Ike en Tina waren, na een aanvankelijke vriendschap, getrouwd. Achter de schermen werd Ikes gedrag steeds overheersender; hij mishandelde haar. Zestien jaar bleef ze bij hem, een periode waarin ze meerdere suïcidepogingen ondernam. “Ik leefde als een dode. Ik bestond niet. Maar ik overleefde het.”

Dat deed ze door in juli 1976, na de zoveelste escalatie, op de vlucht te slaan. Tekenend voor haar wanhoop is dat ze te voet een snelweg overstak. Aan de scheiding hield ze enkel schulden van gecancelde optredens over. Én haar artiestennaam.

Dat Turner enkele jaren later haar verhaal vertelde, was baanbrekend. ‘Tina Turner behoort tot de generatie die de stilte rond huiselijk geweld verbrak’, schreef Trouw in 2021.

Grandioze comeback

De eerste jaren na Ike werd Tina Turner vooral gezien als nostalgie-act. Twee discoalbums eind jaren zeventig flopten en Turner verloor haar platencontract. Het tij keerde toen John Carter van Capitol Records haar in 1983, ondanks weerstand bij de platenmaatschappij, tekende. Voor popbegrippen was Turner zowat bejaard. Maar met Al Green-cover Let’s Stay Together scoorde ze haar eerste hit sinds 1975. Daarna werd ze met What’s Love Got to Do with It en bijbehorend album Private Dancer de superster die we nu kennen. In de VS had er destijds nog nooit een vrouw van haar leeftijd – ze was 44 – op nummer 1 gestaan.

Zelf zag ze het niet als comeback: voor haar gevoel was ze nooit aangekomen. Private Dancer beschouwde ze als haar eerste album. In de jaren erna volgde succes op succes; zo was haar ‘Break Every Rule Tour’ uit 1986 de lucratiefste tour van een vrouwelijke muzikant in de jaren tachtig. Haar populariteit leverde haar de bijnaam de ‘koningin van rock ‘n roll’ op. Ike & Tina-hit Proud Mary speelde ze aanvankelijk niet: te veel nare herinneringen. Toen ze het nummer tijdens een concert in Rotterdam Ahoy weer uitprobeerde, besefte ze dat het in haar speellijst behoorde.

In 1999 bracht Turner, vlak voor haar zestigste verjaardag, haar tiende en laatste album uit. Haar afscheidstour vond plaats in 2008.

Nieuwe liefde

Turner was een podiumbeest dat wist wat ze wilde; achter de schermen kon ze naar het schijnt directief zijn. Dat schreef collegamuzikant Elton John bijvoorbeeld in zijn biografie uit 2019, waarin hij haar ‘een fucking nachtmerrie’ om mee samen te werken noemde. Misschien kon dat worden verklaard door de manier waarop zijzelf altijd behandeld was, suggereerde hij.

Na Ike vond Turner opnieuw de liefde bij Duitser Erwin Bach. In 1986 werkte hij bij haar Europese platenlabel en escorteerde haar bij een bezoek aan Düsseldorf. Ze woonden al jaren samen in Zwitserland. In 2013 trouwden ze na een relatie van 27 jaar.

Drie weken later kreeg Turner een beroerte. Ze moest opnieuw leren lopen. In de jaren erna werd er darmkanker en nierfalen bij haar vastgesteld, waarop Bach haar een van zijn nieren schonk. Ook op andere vlakken bleef het lot haar parten spelen: Turner verloor twee van haar vier zoons, in 2018 en 2022. Zo bleef haar leven er tot het einde een van extreme pieken en dalen.