Podcast ‘Day X’ portretteert het Duitse extreemrechts van nu

Het is het eerste Duitse terreurproces tegen een militair in actieve dienst sinds de Tweede Wereldoorlog; de verdachte is Franco A., een officier die zich in zijn vrije tijd vermomde als een Syrische vluchteling en als zodanig asiel kreeg in zijn geboorteland Duitsland.

Fictieve asielzoeker

Zelf zegt deze terreurverdachte dat hij in 2015 – het jaar van de migratiecrisis en van kanselier Merkels ‘Wir schaffen das’ – de gaten in het immigratiebeleid wilde aantonen. Zijn aanklagers zien een heel ander motief: Franco A. zou een serie moorden op politici en activisten hebben beraamd. De schuld daarvan wilde hij in de schoenen van zijn fictieve asielzoeker schuiven, zodat het publiek eindelijk de gevaren van immigratie zou inzien.

De Berlijnse redactiechef van The New York Times, Katrin Bennhold, interviewde Franco voordat zijn rechtszaak eind mei begon. In de Engelstalige podcast Day X onderzoekt ze naar aanleiding van deze zaak de aanwezigheid van rechts-extremistische krachten in de Duitse samenleving.

Probleemloze carrière

Hoe kon deze man bijvoorbeeld probleemloos carrière maken binnen het leger – het Duitse leger nog wel? Rode vlaggen waren er wel. Zijn scriptie op een officiersopleiding werd afgekeurd vanwege ideeën die in strijd zijn met de Grondwet. Hij concludeerde namelijk dat de regerende elites massale migratie inzetten om de samenleving en het ras te verzwakken. Na onderzoek van de academie werd geconcludeerd dat Franco A. leed onder prestatiedruk; hij mocht een nieuwe scriptie schrijven.

Het interview met Franco is fascinerend, maar klinkt inmiddels dankzij allerhande extreme politici enigszins bekend. Hij reageert afwisselend ontwijkend, verbolgen of als de vermoorde onschuld. Bennhold confronteert hem bijvoorbeeld met een aantal voicememo’s die in het strafdossier zijn opgenomen. In een ervan prijst Franco A. Hitler. Daarmee geconfronteerd, verwijt hij de interviewer fel hem denkbeelden toe te dichten; hij was nog jong toen hij dat memo insprak en net als de meeste jongeren probeerde hij van alles uit, ook ideeën.

Vertakkingen in strijdkracht en politie

Het proces tegen Franco A. is de rode draad van de serie, maar de verdienste van de makers van Day X is vooral dat ze de context schetsen waarin de zaak-Franco A. plaatsvindt. Al snel is het de luisteraar duidelijk dat de verdachte onderdeel is van een extremistische beweging met vertakkingen in de hele samenleving, in het bijzonder in de strijdkrachten en de politie.

In chatgroepen delen allerlei figuren extreme ideeën over ras, immigratie en de rechtsstaat en maken ze plannen voor Tage X, de dag waarop de bestaande orde instort en zíj de macht zullen grijpen. In één zo’n chatgroep wordt besproken waar ze hun vijanden op Tage X heen moeten brengen. Een proactieve chatter duikt vervolgens alvast in de aanschaf van body bags.

Day X portretteert Duits extreemrechts van nu. Nazi’s en neonazi’s zijn geschiedenis, Franco A. is vertegenwoordiger van ‘nieuwrechts’, zoals de beweging zichzelf noemt: met zijn baardje en paardenstaart oogt hij als een hippie. In plaats van over rassen spreekt hij liever over culturen, maar de implicaties zijn dezelfde.

Day X is te vinden in de vertrouwde podcastapps en bij The New York Times.