‘Plan 75’: prikkelend, kalm Japans drama over aangemoedigde euthanasie

Plan 75
Regie: Chie Hayakawa
Met Chieko Baishô, Hayato Isomura, Stefanie Arianne
★★★★

Stel: de overheid komt met een sociaal plan voor euthanasie voor iedere 75-jarige. Want ja, de bevolking wordt te oud. Klinkt dit als een ethische gruwel? De Japanse Chie Hayakawa maakte met Plan 75 een opmerkelijk afgewogen, kalm drama over een dystopisch onderwerp.

Michi (Chieko Baishô) is een senior die nog volop in het leven staat. Als 78-jarige werkt ze in een hotel, woont in een compact appartement. Met vriendinnen komt ze samen om te eten, liedjes van vroeger te zingen en te lachen. En om te praten over Plan 75, dat in media flinke aandacht krijgt. ‘Over het begin van het leven hebben we geen zeggenschap, over het einde kunnen we dat wel hebben’, claimt een zoet promotiespotje.

Hiromu (Hayato Isomura) is een jonge ambtenaar die senioren werft voor het plan. In gesprekjes van precies dertig minuten legt hij het uit: wie tekent, krijgt een vrij te besteden toelage van 1000 dollar, en cremeren en begraven is gratis als je dat collectief laat gebeuren.

Zo’n 30 procent van de Japanse bevolking is vijfenzestigplusser. Het land heeft een groot aantal honderdjarigen. Levert dat al flinke economische uitdagingen op, dit demografische gegeven heeft ook sociale en emotionele kanten.

Covidcrisis

Toen regisseur Hayakawa (1976) ging praten met ouderen trof ze veel ontvankelijkheid voor haar fictieve Plan 75. Zorg om een last te zijn voor jongere generaties, angst voor dementie en eenzaamheid spelen een rol. Net als het doembeeld alleen te sterven en pas na weken te worden gevonden.

Hayakawa maakte eerder een korte film over het thema. Terwijl ze werkte aan het langere scenario haalde de werkelijkheid haar in. De covidcrisis drong mondiaal de vraag op: hoe om te gaan met het oudere, kwetsbare deel van de bevolking?

In bedeesd blauwgrijze beelden schetst ze een gezagsgetrouwe samenleving waarin mensen worden aangemoedigd tot bescheidenheid. Waarin pensioenvoorzieningen onhaalbaar zijn geworden en bejaarden werken of in armoede leven. En waarin ook onverwachte warmte kan ontstaan tussen jong en oud. Eenmaal ingetekend op het plan krijgt Michi een telefonische coach: een jonge vrouw met wie ze in gesprekken van precies vijftien minuten intieme herinneringen ophaalt. Ze gaan een avondje bowlen.

In een sterfhuis werkt een Filipijnse verpleegkundige (Stefanie Arianne), meer gewend aan sociale saamhorigheid dan het pragmatisme op de werkvloer. Ook haar leven zal een wending nemen door Plan 75.

Met verschillende perspectieven prikkelt Hayakawa je kijk op deze ethisch complexe materie. De toekomst is er al, lijkt ze te zeggen. En dit is een groot vraagstuk. Voor sommigen zou een Plan 75 niet eens zo gek zijn. En anderen krijgen, ook op hoge leeftijd, gewoon niet genoeg van zoiets moois als een zonsondergang.