Piero Manzoni verkocht zijn poep alsof het goud was

Een waarschuwing vooraf: het onderwerp in deze rubriek is deze week niet geschikt voor aan de ontbijttafel, het gaat over poep. Was er poep in het nieuws? Nou ja, het huidige stikstofoverschot is voor 41 procent te danken aan de verzameling poep en plas van dieren in stallen. Als die mest en urine daar bij elkaar stroomt, en in contact komt met zuurstof geeft dat ammoniak – een verbinding van stikstof en waterstof – en dát komt deels weer terecht in de natuurgebieden.

Er is één kunstenaar die zijn huidige bekendheid vooral te danken heeft aan zijn eigen poep. De Italiaanse kunstenaar Piero Manzoni stopte het in een blikje en verkocht het alsof het een kunstwerk was. Dat deed hij in 1961 in een oplage van negentig exemplaren, gesigneerd, en met in vier talen het opschrift dat het poep was van een kunstenaar. Deze ‘Merda d’Artista’ of ‘Künstlerscheisse’ was niet goedkoop: de maker rekende er dezelfde prijs voor als de goudprijs op dat moment. 30 gram poep was dus even duur als 30 gram goud.

Zo’n kunstwerk vraagt om een uitleg. Wie was er nou zo gek om zo’n blikje te kopen? Dat had alles te maken met de reputatie die de jonge Italiaanse kunstenaar had opgebouwd. Manzoni was een bewonderaar van conceptuele kunstenaars zoals Yves Klein, die met zijn egaalblauwe schilderijen de verering van een herkenbare afbeelding onderuithaalde.

Het schilderij ‘was’, en dat was het

Manzoni ging nog verder: hij maakte schilderijen van helemaal niets: het witte linnen beschilderde hij met witte pigmenten, met katoen en brooddeeg. Het schilderij ‘was’, en dat was het. Op dezelfde manier wilde hij ook de lijn, de streep op het schildersdoek, doen oplossen. In Denemarken rolde hij meer dan 7 kilometer krantenpapier uit en zette daar een lijn op. Al die strepen rolde hij op, stopte ze in kokers en schreef erop wat het was.

Zijn idee was om dit overal ter wereld te doen, en zo een kunstwerk te maken dat de hele wereld zou omvatten. Een volgende stap was de ingeblikte poep. Het idee ontstond onder andere door de soms wat vergaande verering van alles wat kunstenaars doen en aanraken, vooral als ze er niet meer zijn.

Poep is een menselijke creatie, of we er nou trots op zijn of ons ervoor schamen. Het heeft zelfs heel wat meer om het lijf dan de penseelstreken en vingerafdrukken die een beeldhouwer achterlaat in de klei. Dát was waarom Manzoni vond dat hij zijn eigen poep kon verkopen als kunst.

Of er ook werkelijk poep in de blikjes zit, is trouwens nog steeds niet duidelijk. Sommigen zeggen dat de blikjes zouden ontploffen als ze werkelijk poep zouden bevatten, de familie beweert dat de kunstenaar werkelijk iedere dag met een blikje van de wc kwam. Uiteindelijk doet het er ook niet toe. Manzoni wist een idee in ons hoofd te planten waarmee hij de wereld een klein beetje kantelde.

Zeker is dat de poep op deze manier een stuk minder schadelijk is dan de mest van het Nederlandse vee. Maar of het ingeblikt verkopen van de koeienvlaaien een oplossing is?