Pianist Folke Nauta eert met de linkerhand zijn lotgenoot Paul Wittgenstein

Left Hand Legacy vol. 1
Prisma Strijktrio, Folke Nauta, e.a.
Cobra Records
★★★★

De Oostenrijks-Amerikaanse pianist Paul Wittgenstein werd bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog naar het front gestuurd. Hij wilde het overigens zelf graag, strijden voor de goede zaak. Maar al in de eerste dagen van de gevechten raakte hij zijn rechterarm kwijt. Een carrière in de muziek in de knop gebroken, zou je denken.

Maar Wittgenstein zat niet bij de pakken neer, en bleef pianospelen met alleen zijn linkerhand. Beroemde componisten schreven muziek voor hem – Prokofjev, Strauss, Britten, Hindemith en Korngold. Het bekendst werd Ravels Pianoconcert voor de linkerhand, dat nog steeds op het repertoire van veel beroemde pianisten staat.

Focale dystonie

Ook pianist Folke Nauta kan sinds enige jaren zijn rechterhand niet meer gebruiken als gevolg van focale dystonie (een soort spasmen in het lichaamsdeel dat nodig is om te musiceren). Het is dezelfde aandoening die de concertcarrière van de beroemde pianocoach Jan Wijn barricadeerde. Maar net als Wittgenstein besloot Nauta zijn carrière door te zetten.

Hij stuitte op een bijzondere verzameling kamermuziek in de nalatenschap van Wittgenstein, die pas in 2001 openbaar werd, veelal gecomponeerd voor de combinatie piano, strijktrio en klarinet. Nauta wist die originele kamermuziek – sinds 2001 over de wereld verspreid geraakt – op te sporen.

Veel van de composities die voor Wittgenstein geschreven waren, zijn na de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw nooit meer uitgevoerd. Samen met klarinettist Lars Wouters van den Oudenweijer en met het Prisma Strijktrio zette Nauta het Wittgenstein Project op poten om daar verandering in te brengen. Vanavond begint een concertreeks waarop de Wittgenstein-muziek opnieuw tot klinken komt, aangevuld met vier nieuwe composities van Nederlandse componisten Jeppe Moulijn, Marlijn Helder, Prach Boondiskulchok en Primo Ish-Hurwitz.

Een imposant en omvangrijk stuk

Op het dubbelalbum Left Hand Legacy vol. 1 (later volgt een tweede dubbelalbum) staan werken van Ernest Walker, Josef Labor, Hans Gál en Franz Schmidt. Vooral de laatste schreef veel muziek voor Wittgenstein en zijn Kwintet in A-groot is een imposant en omvangrijk stuk dat meer dan een uur duurt. Opvallend is het tweede deel waarin alleen de piano te horen is. Nauta laat dat Intermezzo op zo’n manier klinken dat je nooit zou vermoeden dat het slechts met één hand gespeeld wordt. Wittgenstein maakte overigens bezwaar tegen het deel voor piano solo, waarop Schmidt een nieuw langzaam deel leverde. Ze zijn op dit album allebei te horen. Het opvallend goede stuk uit 1938 zit verder vol aangename verrassingen, met als originele vijfde deel Variaties op een thema van Josef Labor.

Van Labor zelf, een huisvriend van de rijke Wittgensteins, staat de Sonate no. 3 in E-groot uit 1916 op het album. Geschreven voor viool en piano linkerhand. De opname van Janneke van Prooijen en Nauta is een wereldpremière. Net als de Variaties op een origineel thema van Ernest Walker uit 1933, waarvoor alle vijf musici aan bod komen. De klarinet is dan weer afwezig in Hans Gáls Kwartet in A-groot voor piano linkerhand en strijkers uit 1926.

Nauta maakt van zijn handicap zijn kracht

Nauta en zijn muzikale collega’s hebben een prachtig eerste bewijs van hun grote project afgeleverd. Hulde voor het onderzoek, en hulde voor Nauta die van zijn handicap zijn kracht heeft gemaakt. Op de foto staat hij met een kopie van het kratje waarop Wittgenstein pianotoetsen tekende. In het strafkamp in Omsk begon hij daar gedurende de oorlog als een bezetene met zijn linkerhand op te oefenen. Mooi dat er weer aandacht is voor dat onvoorstelbare doorzettingsvermogen.

Het album Left Hand Legacy vol. 1 verschijnt op 1 februari en is dan ook beschikbaar op alle streamingdiensten. De concertserie van het Wittgenstein Project start vanavond in Schiedam. Daarna volgt een tournee door het land. Een vijfdelige podcastdocumentaire van Lex Bohlmeier is vanaf begin maart te beluisteren. Info concertreeks: prismatrio.nl

Lees ook:

Jan Wijn (88) leerde beroemde pianisten zoals Wibi Soerjadi hoe het moet

Pianist Jan Wijn is op 88-jarige leeftijd overleden. Wijn was de beroemdste pianopedagoog van Nederland en leerde talenten als de broers Jussen en Wibi Soerjadi pianospelen.