Opnieuw censuur in Russische bioscopen: 'Death of Stalin' verboden

Zijn verbod heeft naar eigen zeggen niets met censuur te maken. Maar de film 'Death of Stalin' drijft te veel de spot met het verleden en daar zouden vooral ouderen aanstoot aan nemen, aldus de Russische minister van cultuur Vladimir Medinski. Daarom werd de première die voor morgen gepland stond, afgelast. 'Death of Stalin' is een satirische film over het gevecht om de macht in de kringen rond Stalin na zijn dood in 1953. Hij werd geregisseerd door de Schot Armando Iannucci.

De minister van cultuur zegt dat hij geen moeite heeft met kritische films over het Sovjetverleden. "Maar er is een verschil tussen kritische analyses en het schofferen van ons verleden."

Het verbod is niet zo heel verwonderlijk. De Russen gaan half maart naar de stembus en Poetin, die patriottisme hoog in het vaandel heeft staan, is torenhoog favoriet. Bovendien wordt Jozef Stalin in Rusland vaak nog gezien als de persoon die de Tweede Wereldoorlog won, niet als de man die miljoenen mensen de dood injoeg.

Het is niet de eerste keer dat Medinski zijn macht gebruikt om de vertoningen van een (buitenlandse) film tegen te werken. Vorige week speelde de Britse beer Paddington de hoofdrol in een conflict tussen het ministerie van cultuur en Russische bioscoopeigenaren.

De alom geprezen familiefilm 'Paddington 2' zou afgelopen donderdag in tal van Russische bioscopen in première gaan. Maar een dag voor het vrijgeven van de film kondigde Medinski aan de première uit te stellen.

Want 'Paddington 2' kwam op dezelfde dag uit als 'Skif', een historische actiefilm van Russische makelij. Medinski wilde voorkomen dat een productie uit Hollywood alle aandacht naar zich toe zou trekken, vandaar het uitstel. Ook hoopte de minister het bezoekersaantal van 'Going Vertical' nog wat op te stuwen. Deze film vertelt het verhaal van het Sovjet-basketbalteam tijdens de Olympische Spelen van 1972.

De vereniging van bioscoopeigenaren reageerde woedend op het besluit van de minister. Die sprak over 'censuur' en beschuldigde Medinski ervan de Russische filmindustrie 'ernstige schade toe te brengen'. De minister schrok kennelijk nogal van de ophef en beloofde vervolgens dat 'Paddington 2' in plaats van op 1 februari op zaterdag 20 januari in de bioscopen zou draaien. De Russen zouden dan 'slechts' twee extra dagen moeten wachten.

Duurder kaartje voor Hollywoodproductie

Maar de concessie nam de boosheid niet weg. Want, zeggen de bioscoopeigenaren, deze ingreep is tekenend voor het beleid van Medinski. Twee jaar geleden kondigde de minister allerlei maatregelen aan om de productie van Russische films, die veelal gesubsidieerd worden door de staat, te bevorderen.

Zo verhoogde hij de ticketprijs van Hollywoodfilms - in Rusland populair maar volgens de minister 'erg slecht'. Ook kondigde hij toen al aan dat premières van lokale films altijd voorrang hebben op buitenlandse producties. 'De Russen hebben recht op eerlijke films over henzelf, hun land, hun problemen, hun verantwoordelijkheden en overwinningen', verdedigde Medinski zich vorige week nogmaals in een column op de nieuwssite Tass.

Dit beleid heeft min of meer zijn vruchten afgeworpen. In 2016 figureerden slechts twee Russische films in de top-25, 'The Flight Crew' en 'Viking'. Vorig jaar stonden er al vier Russische films in dezelfde top-25.

'Dat succes', zegt Medinski in dezelfde column, 'is meer dan een toevalstreffer. Het zegt iets over de kwaliteit van de Russische cinema.'

Lokale films die voorrang krijgen op Hollywoodproducties, Rusland is niet het enige land dat daarop aanstuurt. Maar, zeggen critici, Medinski gaat wel erg ver. Want Russische films moeten een bepaald gevoel oproepen bij het publiek. De minister zegt voornamelijk projecten te steunen 'die de trots in ons land en van onze voorvaderen propageren'. De overwinningen uit het verleden krijgen dan ook een prominente plek in Russische films. Denk aan 'Viking', een film over het ontstaan van het Russische rijk.

Films die kritiek uiten op de maatschappij hebben het juist moeilijk. 'Leviathan' van de Russische regisseur Andrej Zvjagintsev is daar het belangrijkste voorbeeld van. De première van deze prijswinnende film die het verhaal vertelt van een man die vecht tegen een corrupte bureaucraat, werd in Rusland uitgesteld. 'Leviathan', zei Medinski destijds, zou de 'nationale cultuur bezoedelen'. En dat is volgens hem niet de bedoeling.

Daarom kreeg Zvjagintsev geen subsidie voor zijn laatste film 'Liefdeloos', die een zwart beeld schetst van de Moskouse middenklasse. In een interview in The Guardian zei Zvjagintsev daar niet om te treuren. "Ik sta buiten het systeem, mijn producent vindt het geld. Het maakt mij een blij man."

Niet iedere Russische regisseur kan zich zo'n houding permitteren. De meesten blijven afhankelijk van het overheidsbudget dat in totaal overigens neerkomt op één grote Hollywoodproductie. In dat opzicht is er nog veel werk aan de winkel. Want slechts 7 procent van de films die geproduceerd worden in Rusland speelt quitte of maakt winst.

Film 'Matilda' was omstreden, en ging toch in première

Niet elke Russische film die de overheid niet bevalt wordt door de autoriteiten bekritiseerd. Vorig jaar ontstond ophef over 'Matilda' - met gemeenschapsgeld gefinancierd. Die film gaat over tsaar Nicolaas II die een verhouding begint met een ballerina. Met name streng religieuze groeperingen en een conservatief Doema-lid verzetten zich destijds tegen de première. Want seks buiten het huwelijk is in streng-orthodoxe kringen verboden. Ondenkbaar dat de tsaar zich daaraan zou hebben blootgesteld. Aan de vooravond van de première dreigden fanatici bioscopen waar de film vertoond zou worden, in brand te steken. De autoriteiten bemoeiden zich destijds niet met het verzet. 'Matilda' ging op de geplande datum in première.

Lees meer: Moskou bepaalt wat op de planken komt