ProfielHolland Festival
Op het Holland Festival zet gastprogrammeur Anohni vrouwen centraal
Anohni brak door als vocalist van de band Antony and the Johnsons. Als belangrijkste artiest en gastprogrammeur van het Holland Festival zal ze andere kunstenaars naar voren schuiven, maar zelf schitteren door afwezigheid.
Die stem! Al vanaf het eerste moment dat de band Antony and the Johnsons zich aan het popfront meldt, zijn fans en critici lyrisch over de vocalen van de zangeres. Het is een stem waarmee ze kan kermen, verontrusten, liefhebben en ontroeren. Niet alleen bestrijkt ze moeiteloos het hele palet aan emoties, maar ze doet dat ook op zo’n indringende manier dat het weinigen onberoerd laat.
Muzikaal kent de band een al even eigen signatuur. Antony and the Johnsons staat garant voor een intrigerende sound met songs die de luisteraar na een omtrekkende beweging stevig in een houdgreep nemen. Dat geluid heeft alles te maken met Anohni’s voorkeur voor het donkere deel van de popmuziek en zal band en zangeres vele successen brengen. Zo wint de groep in 2005 met het album I Am a Bird Now de prestigieuze Mercury Prize. En in 2016 sleept Anohni een nominatie voor een Academy Award in de wacht voor het nummer Manta Ray.
Ze is dan de eerste openlijke transgender muzikant met een Oscar-nominatie op zak. Tijdens de beginjaren van het succes staat ze nog onder haar mannelijke geboortenaam Antony Hegarty bekend, hoewel ze zich al op jonge leeftijd als vrouw beschouwt.
Commercieel hebbedingetje
Anno 2023 is de zangeres actief onder de spiritnaam Anohni. En haar ravissante vocalen zullen op deze editie van het Holland Festival niet te horen zijn. De in Engeland geboren zangeres heeft namelijk besloten (voorlopig) niet meer op te treden. Een reden is dat ze van mening is dat muziek tegenwoordig is gereduceerd tot een commercieel hebbedingetje. “De meeste muzikanten worden betaald door adverteerders. Twintig jaar geleden werden we betaald door consumenten. Het was een onschuldiger, waardiger regeling. Ik vind het een trieste situatie”, zegt ze in een interview op de Holland Festival-website.
Dat haar bijdrage aan het festival als associate artist toch interessant belooft te worden, heeft er alles mee te maken dat Anohni zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld tot een allround kunstenares die zich bedient van verschillende uitingen. Daarnaast presenteert ze zich als zeer maatschappijkritisch denker die het gedachte-experiment graag aangaat.
Steeds terugkerende onderwerpen zijn daarbij de positie van de vrouw, de queer-cultuur en de klimaatcrisis, die we ook in haar eigen muziek terugvinden. Zo was op haar album Hopelessness (2016) het nummer 4 Degrees te vinden, een cynisch commentaar op de catastrofale gevolgen van de opwarming van de aarde: “Ik wil de honden horen huilen om water, ik wil de vissen in de zee zien drijven, al die maki’s en kleine creaturen, ik wil ze zien branden, het is maar vier graden.”
Het nieuwe album van Anohni and the Johnsons, My Back Was A Bridge For You To Cross, komt op 7 juli uit en belooft wederom een plaat te worden waar de luisteraar eens goed voor moet gaan zitten. Zo zal het album songs bevatten over onder meer ecocide, verwoesting veroorzaakt door Abrahamitische theologieën, wreedheid en ongelijkheid.
Vrouwen aan het roer
Maar ook los van haar muziek mag Anohni graag prikkelende vragen opwerpen. Kunnen we ons bijvoorbeeld meer vrouwelijke, minder patriarchale vormen van bestuur voorstellen? Hoe zou onze cultuur veranderen als zeventig procent van de mensen die aan het roer staat vrouwen zijn? Daarnaast daagt ze de inwoners van Europa uit om onder ogen te zien dat hun geschiedenis, waarin kolonialisme, slavernij en het delven van grondstoffen een grote rol hebben gespeeld, onze planeet aan de rand van de afgrond heeft gebracht.
Bovendien is de 51-jarige kunstenares van mening dat veel van de thema’s niet los van elkaar staan. Zo is een van haar meest saillante stellingen dat de onderwerping van vrouwen en die van de aarde een en hetzelfde zijn. Volgens Anohni zijn de meest geknechte dieren vrouwelijk. Het roept bij haar de vraag op of de mensheid door het millennia lang knechten van vrouwelijke dieren het respect voor vrouwelijkheid heeft verloren. Zo zegt ze op de Holland festival-website: “Onze ogen zijn steeds meer hemelwaarts gericht naar een mannelijke god, zowel fundamentalisten als techmagnaten.” Haar conclusie is dat de onderwerping van vrouwelijke dieren het pad heeft geëffend naar andere vormen van slavernij.
De planeet
Tegenover deze krachten zet Anohni graag een toekomst waarin er anders naar onze planeet en begrippen als identiteit wordt gekeken. Op het Holland Festival vertaalt zich dat in uiteenlopende voorstellingen. Zo zal het Amerikaanse duo van de band CocoRosie tijdens het optreden in het Muziekgebouw aan het IJ ongetwijfeld de traditionele visie op gender eens flink gaan opschudden. In Huis Willet-Holthuysen is een tentoonstelling gewijd aan foto’s die de Japanse fotografe Erika Yasuda van haar intersekse vrouw Julia Yasuda maakte. Beiden zijn inmiddels overleden, maar Anohni erfde de foto’s en laat ze hier zien. Ze zal in de tentoonstelling eigen kunstwerken, waarmee ze op de foto's reageert, toevoegen.
Als een rode draad door al haar bijdragen aan het Holland Festival zullen ongetwijfeld de ideeën van Future Feminism lopen. Het is een initiatief dat Anohni in 2011 in New York startte met een groep bevriende kunstenaressen. Doel van het project was om een dieper gesprek aan te gaan over de gedachten en ervaringen van vrouwen en ‘trans femmes’. Het project resulteerde in dertien stellingen, die op ronde rozenkwartsschijven werden gegraveerd en tijdens het festival te zien zullen zijn.
Mannen verlossen
Een greep uit de stellingen: mannen moeten verlost worden van hun rol als beschermers en roofdieren en de mythe van de mannelijke suprematie moet worden doorgeprikt. In plaats daarvan zou het vrouwelijke archetype weer een centrale rol in de schepping dienen te krijgen en moeten in alle vormen van bestuur vrouwelijke systemen leidend worden.
De laatste van de dertien stellingen houdt het midden tussen een strijdkreet en een expressie van hoop en heeft inmiddels zijn weg gevonden naar een breed publiek. Je vindt ’m op t-shirts, in het vierde seizoen van de Deense televisieserie Borgen fungeerde het als motto van de vrouwelijke premier en Hillary Clinton gebruikte hem in haar verkiezingstoespraken: de toekomst is vrouwelijk!
Alternatieve werelden op 76ste Holland Festival
Het Holland Festival kan dit jaar, na de coronaperiode, weer voluit z’n kunsten tonen. Van 1 juni tot en met 1 juli vindt de 76ste editie van dit grootste Nederlandse festival plaats.
Van over de hele wereld komen grote meesters én nieuwe internationale podiumkunstenaars naar Amsterdam om hun werk te tonen. Ruim 200 voorstellingen, waaronder zeven wereldpremières, zijn op twintig locaties in de stad te zien: muziek, dans, theater, veelal vermengd met beeldende kunst, fotografie en film. Verder zijn er tentoonstellingen, workshops, events en podcasts met en over de kunstenaars.
Een paar centrale thema’s zijn het failliet van de westerse, kapitalistische samenleving en onze onderlinge verbondenheid. Zowel empathie als uitbuiting van mensen en natuurlijke bronnen komt aan bod.
Speciale gast van dit jaar is zangeres, componist en beeldend kunstenaar Anohni, van voorheen Antony en The Johnsons. Ze zal niet zelf optreden, omdat ze vindt dat de muziekwereld te commercieel is geworden. Wel organiseert ze een programma over de Amsterdamse Gerrit van der Veenstraat, waar ze ooit woonde en waar in de oorlog de joden weggevoerd werden. Ook brengt ze kunstenaars in waarmee ze zich verwant voelt. Alles onder de noemer Future Feminism.
Er komen tal van andere kunstenaars, onder wie Laurie Anderson, Simon McBurney, Julian Rosefeldt, Marlene Monteiro Freitas, Romeo Castellucci, Susanne Kennedy, Tan Dun en Sigúr Ros. Allemaal kunstenaars die alternatieve werelden creëren, kritisch kijken naar de maatschappij en grensverleggend werk maken.
Aanbevolen voorstellingen
THEATER
Brideshead Revisited door De Warme Winkel, 5 juni-1 juli
De Britse klassieker van Evelyn Waugh, over verboden verlangens die botsen op machtsverhoudingen, gekatapulteerd naar de 21ste eeuw.
Penthesilea door het ITA-ensemble, 15-25 juni
Penthesilea van Heinrich von Kleist geldt als een van de meesterwerken van het Europese toneelrepertoire. Eline Arbo regisseert dit ontroerende én complexe liefdesverhaal tussen koningin Penthesilea en legeraanvoerder Achilles.
Bros door Romeo Castellucci, Societas, 24-25 juni
Adembenemende beelden en geluid tonen dat mensen tot alles in staat zijn zolang zij menen het groepsbelang te dienen.
Angela (a strange loop) door Susanne Kennedy en Markus Selg, 7-9 juni
De theatermakers duiken via het leven van een virtuele vrouw in vraagstukken over identiteit en bewustzijn.
DANS
Forsythe Festival door William Forsythe, Het Nationale Ballet, 10-27 juni
Drie meesterwerken van choreograaf William Forsythe, waaronder de Nederlandse première van het bejubelde Blake Works I.
Jérôme Bel
Choreograaf Jérôme Bel vliegt niet meer. Daarom stuurt hij nu zijn instructies de wereld rond. Maria Magdalena Kozłowska and Pankaj Tiwari zullen tijdens het Holland Festival zijn ‘autobiochoreografie’ dansen, op een manier die ze hebben afgeleid van zijn aantekeningen.
MUZIEKTHEATER
Wuthering Heights door Emma Rice, Wise Children, 9-18 juni
Emily Brontës epische verhaal over liefde, wraak en verlossing in een muziek- en dansspektakel dat in Londen een grote hit is.
MUZIEK
Let X=X door Laurie Anderson, Sexmob, 8 juni
Levende legende Laurie Anderson komt met de New Yorkse band Sexmob naar Carré voor een eenmalig concert vol oude en nieuwe nummers.
Dark Skies door Slagwerk Den Haag en Asko|Schönberg, 15 juni
De jonge componist Jamie Man en rockheld Blixa Bargeld dalen gezamenlijk af in de duisternis in het Muziekgebouw aan ’t IJ.
The Desintegration Loops (for Euterpestraat) door William Basinski, Radio Filharmonisch Orkest, 18 juni
Een meditatie op de weerklank van genocide, verbonden met de oorlogsgeschiedenis van de Gerrit van der Veenstraat (voorheen Euterpestraat). Gratis openluchtvoorstelling.
Requiem for Nature door Concertgebouworkest, Pierre Audi, 30 juni-1 juli
De Chinese componist Tan Dun schreef een Requiem voor de natuur. In de Gashouder zorgt Pierre Audi voor een scenische context. Tan Dun zelf dirigeert het Concertgebouworkest.
FILM
Euphoria
Julian Rosefeldt toont in deze filminstallatie de ‘euforische’ en negatieve kanten van het consumentisme. Met onder andere vijf drummers, 140 zangers en Cate Blanchett die haar stem leent aan een tijger.
Lees ook:
In het theaterstuk ‘Drive Your Plow Over the Bones of the Dead’ pikken de dieren het niet meer
Een bijzondere openingsvoorstelling van het Holland Festival dit jaar, een eco-thriller. Waarin dieren het hebben gehad met ons gedrag jegens hen. En een vrouw het voor hen opneemt. Spoiler alert: er sneuvelen dieren, maar ook mensen.
