Om de christelijke mystiek te doorgronden heb je een kenner als Bras nodig

De schrijver

Emeritus protestants predikant Kick Bras (1949) is een grote bekende in christelijk mystieke kringen. Hij is betrokken bij het platform Vacare voor meditatief leven in en vanuit de Protestantse Kerk in Nederland, bij het oecumenisch tijdschrift voor spiritualiteit en mystiek Herademing en als onderzoeker naar spiritualiteit aan het Titus Brandsma Instituut in Nijmegen. In 2013 verscheen van hem het goed ontvangen boek 'Een met de ene. Protestantse mystiek van Abraham Kuijper tot Maria de Groot'.

Het thema

Hoewel christelijke mystiek op velen grote aantrekkingskracht heeft, blijft het vaak omgeven met vaagheden. De teksten van Meister Eckhart, Jan van Ruusbroec, Johannes van het Kruis, Hildegard von Bingen en Teresia van Avila zijn voor de leek lastig te doorgronden. Moderne, individueel ingestelde mensen kunnen de kriebels krijgen van hun oproepen je wil samen te laten vallen met Gods wil, vrijwillig je kruis te dragen en van sommige middeleeuwse hysterisch aandoende mystici met hun zintuiglijke, soms erotisch getinte visioenen. Wat moet je je voorstellen bij die eenwording met God die mystici beogen? Wordt de mens daarin God of blijft hij mens? Bras nam zich voor de geheimen te ontsluiten voor een groter publiek. Hij gaat met 'Oog in oog' nog dichter op de huid zitten dan in 'Een met de Ene', door teksten te combineren met de zeggingskracht van 55 kunstwerken uit een rijk mystiek erfgoed, van middeleeuwse prenten tot Mark Rothko en William Turner, langs thema's als lijden, de Jacobsladder, pelgrimage en het labyrint. Te beginnen met godsbeelden, Christusbeelden, mens- en wereldbeeld, eindigend met de mystieke weg van loutering, verlichting en vereniging.

De uitwerking

Christelijke mystiek is een sterk verlangen en streven naar innige verbondenheid en direct contact met het goddelijke mysterie, via een innerlijk schouwen 'oog in oog' komen te staan met God. Voor Bras persoonlijk is dat door - bijvoorbeeld kijkend naar de geschilderde gelaten van Jawlensky - met eerbied en liefde eenvoudig aanwezig zijn bij de stille Aanwezigheid bij wie hij zich niets kan voorstellen.

Maar, zegt Bras, christelijke mystiek gaat verder dan individueel extatische ervaringen ondergaan en daarin blijven hangen. Een mystieke ervaring maakt je tot een ander mens, waar maatschappelijk handelen uit voortvloeit in de zorg voor de lijdende mens of zoals bij theoloog en verzetsstrijder Dietrich Bonhoeffer in de politiek.

Volgens Bras kan de mystiek de kerk - die zo op zoek is naar een nieuwe taal om mensen aan te spreken - vernieuwen door te leren zwijgen, bidden, luisterend wachten, verantwoordelijkheid te nemen en op te staan tegen terreur en onrecht.

Verhelderende passage

'De mens blijft mens, en God blijft God. (...) Daarom zullen ook de grote mystici altijd momenten kennen van geestelijke armoede, gevoelens van godverlatenheid, en zullen zij, ook al willen ze het niet bewust, fouten blijven maken en te kort blijven schieten. Mij persoonlijk lucht dat op. Ik hoef er niet naar te streven God te worden. (...) En toch mag ik weten dat God in mijn leven present is, nabij, intiem nabij en mag ik mij door die nabijheid laten omhelzen.'

Redenen om het boek niet te lezen

Tja, hooguit de wat hoge prijs, maar die is tegelijk begrijpelijk voor zo'n fullcolour, rijk vormgegeven boek.

Redenen om het boek wel te lezen

Om de christelijke mystiek te kunnen doorgronden heb je een kenner nodig die je de weg wijst. Jurjen Beumer, die promoveerde op mystiek, dogmatiek en ethiek, had priester Henri Nouwen nodig om mystieke teksten te leren lezen, schrijft Bras. Wij hebben Kick Bras. Niet alleen leert hij ons de teksten te lezen maar - en dat is een bewonderenswaardige vondst - hij weet via kunst en teksten de kern van bijvoorbeeld de donkere nacht van de ziel en eenwording met God zo over te brengen dat deze voelbaar wordt.

Wat helpt zijn de goed doordachte opbouw en de toegankelijke, nuchtere schrijfstijl waarin hij lastige gedeelten niet vermijdt.

Lees hier meer boekrecensies.