Oekraïne op politieke toer bij Songfestival

Zangeres Susana Jamaladinova - artiestennaam Jamala - is zelf van Krimtataarse afkomst. In '1944' zingt de 32-jarige zangeres over de tragische geschiedenis van haar overgrootmoeder Nazylkhan, die net als de hele Krim-Tataarse bevolking in 1944 werd afgevoerd naar Centraal-Azië.

Een dochter van Nazylkhan overleed tijdens de dagenlange treinreis en werd daarna 'als afval' uit de treinwagon gegooid, vertelt Jamala aan persbureau Reuters. Het lied is een duidelijke aanklacht tegen de deportatiepolitiek van Stalin. De zangeres wil dat deze geschiedenis 'herkend en herdacht' wordt. "Wat je kent, kun je voorkomen."

Stalin
De deportatie gebeurde op last van Sovjet-dictator Jozef Stalin, die de Krim-Tataren ervan beschuldigde met de nazi's te hebben geheuld. Stalin verdreef hen van hun geboortegrond door vele tienduizenden Tataren massaal op goederentreinen te zetten naar onder meer Oezbekistan, zonder water, eten of frisse lucht.

Pas in de jaren tachtig mochten ze terugkeren naar de Krim, waar nu ongeveer 300.000 Tataren wonen. Een groot deel van de overige ruim 1,7 miljoen inwoners is van Russische komaf. Sinds de Russische annexatie van de Krim klagen de Tataren, die bij Oekraïne willen blijven, over onderdrukking, discriminatie en geweld.

Verbod op politiek
Jamala versloeg gisteravond met haar lied vijf andere deelnemers. Ze kreeg de drie leden tellende jury achter zich en 380.000 stemmen van tv-kijkers. Ze mag Oekraïne nu in mei vertegenwoordigen in de Zweedse hoofdstad Stockholm, mits de Eurovisieorganisatie akkoord gaat met de tekst, want politiek is taboe tijdens het songfestival.

Hoe de Oekraïense inzending zal vallen bij de zogeheten 'reference group' van de deelnemende omroepen aan het songfestival is nog niet duidelijk, maar dat zal niet lang duren. Deze groep beoordeelt of een nummer een ontoelaatbare politieke lading heeft, of niet.

"Meestal kijkt de reference group rond half maart of de liedjes door de beugel kunnen, maar omdat er nu al zoveel om dit liedje te doen is, verwacht ik dat ze er deze week al naar kijken en ook een uitspraak over doen", zegt Sietse Bakker, als event organizer verantwoordelijk voor alles dat met het liedjesevenement te maken heeft.

Volgens Bakker is snelheid ook geboden. "De deelnemende omroepen willen weten of ze met hun act door kunnen gaan, dus daarom is het fijn als er snel duidelijkheid over komt. Dan weten bijvoorbeeld ook de Oekraïense en Zweedse omroepen waar men aan toe is."

Letterlijke tekst
Bij de beoordeling neemt de reference group de titel en de tekst onder de loep, legt Bakker uit. "Daarbij kijkt men vooral naar de letterlijke tekst. Als je gaat interpreteren en tussen de regels door gaat lezen, kom je al snel op een hellend vlak."

Mocht de reference group een liedje diskwalificeren dan gaat dat vergezeld van een advies hoe het aangepast zou kunnen worden. Maar de omroep die het lied heeft ingestuurd kan ook besluiten een ander lied voor te stellen, of zich helemaal terug te trekken.

Al eerder werd een aantal liedjes geweigerd vanwege politieke boodschappen. Afgelopen jaar ontstond discussie over de Armeense inzending 'Don't deny' - een titel die gezien kan worden als een oproep om de Armeense genocide niet te ontkennen. Nadat de titel was veranderd in 'Face the shadow', mocht het lied wel meedoen.

Een ander omstreden lied was 'We don't wanna put in', de Georgische inzending in 2009, een jaar na de Russische militaire inval in dat Kaukasische land. De woordgrap was een nauwelijks verhulde aanval op de toenmalige Russische premier Poetin.

Georgië kreeg opdracht de titel en tekst te wijzigen of een andere inzending te kiezen, maar weigerde beide en koos ervoor zich terug te trekken.

Een ander omstreden lied was 'We don't wanna put in', de Georgische inzending in 2009, een jaar na de Russische militaire inval in dat Kaukasische land. De woordgrap was een nauwelijks verhulde aanval op de toenmalige Russische premier Poetin.

Georgië kreeg opdracht de titel en tekst te wijzigen of een andere inzending te kiezen, maar weigerde beide en koos ervoor zich terug te trekken.

Green Jolly
Het is overigens niet de eerste keer dat Oekraïne een controversieel lied instuurt. In 2005 weigerde de Eurovisieorganisatie de Oekraïense inzending van de groep Green Jolly, dat een bewerking was van het lijflied van de demonstranten tijdens de Oranje Revolutie een jaar eerder.

Ook dit lied werd in eerste instantie geweigerd vanwege de politieke lading. De makers moesten de tekst substantieel wijzigen om toch mee te mogen doen, in eigen land nog wel.

Of de teksten van Jamala's lied wel door de beugel kunnen van de organisatie van het Eurovisie Songfestival weten we over een paar dagen.