Zingen in de Nederlandse taal? Dat deden vroeger vooral volkszangers en kleinkunstenaars, geen popartiesten. Maar het Nederlands is in opmars, blijkt op popfestival Eurosonic/Noorderslag in Groningen. Maar liefst veertig procent zingt in de moerstaal. ‘In het Engels gaat er toch iets verloren.’
Wie weleens een radio aanzet of een popfestival bezoekt, had het vast al in de gaten: Nederlandstalig is hot. O, pardon: heet. Op het festival Noorderslag, dat geldt als de barometer van de Nederlandse popmuziek, zingt 43 procent van de artiesten aanstaande zaterdag in het Nederlands. Een record. Twintig jaar geleden was dat nog maar 17,5 procent.
Het lijkt vreemd dat de Nederlandse taal juist nu aan populariteit wint. Streamingdiensten als Spotify en YouTube zijn tegenwoordig de voornaamste platformen om een publiek te bereiken. Anders dan de radio zijn zij niet aan landsgrenzen gebonden. Een liefhebber uit Breda bereik je net zo eenvoudig als iemand in Stockholm of Los Angeles. Het lijkt dus logisch om juist nu muziek uit te brengen in het Engels: de lingua franca van de popmuziek, al sinds het prille begin.
McKroket
Waarom gebeurt dan precies het tegenovergestelde? Mogelijk is het simpelweg een tegenreactie. Ook op andere gebieden leidt internationalisering regelmatig tot een herwaardering van de eigen, lokale cultuur. Denk maar aan de McKroket, een broodje van een internationale hamburgerketen met een duidelijk lokale signatuur.
Spinvis in het Duits
Tegen alle trends in trekt de meest invloedrijke Nederlandstalige popartiest van deze eeuw eigenwijs zijn eigen plan. Op Eurosonic treedt Spinvis op in het Duits.
Nee, het is geen eenmalig kunstproject; de 58-jarige Erik de Jong is vastbesloten om Duitsland te veroveren. Via zijn vaders kant heeft hij veel Duitse familie en hij spreekt de taal goed.
Zijn eerste Duitstalige liedje is een vertaling van ‘Ik wil alleen maar zwemmen’ uit 2005. De Jongs stem is iets minder breekbaar en hier en daar werd de tekst aangepast, maar verder blijft hij dicht bij het origineel.
Dit klinkt oneerbiediger dan het bedoeld is, maar de muziek van nederpopband Wies lijkt in zekere zin op dat broodje. Het trio vindt muzikale inspiratie bij de Britse, wereldberoemde indierockband Alt-J, terwijl de Nederlandstalige teksten sterk beïnvloed zijn door Ramses Shaffy.
“In je moerstaal kan ik meer karakter kwijt”, meent Jeanne Rouwendaal, zangeres en tekstdichter van de band. “Ik kom uit de Zaanstreek. Aan mijn accent en woordgebruik kun je dat horen. In het Engels valt dat allemaal weg.”
Rouwendaal weet waar ze over spreekt: voordat Wies bestond, trad ze op met Engelstalig werk. Niet onverdienstelijk, trouwens. In 2014 won ze de publieksprijs in de Grote Prijs van Nederland, een belangrijke muziekwedstrijd voor opkomend talent. Toch stapte ze, net als grote namen als Anouk en Trijntje Oosterhuis, over op het Nederlands.
Je kunt niet helemaal achterhalen wat bedoeld wordt
“Mijn Engelstalige project kabbelde al enige tijd voort. Ik besloot om een pauze in te lassen om zoveel mogelijk liedjes te schrijven, zonder dat ze per se uitgebracht moesten worden. Daar zaten ook Nederlandstalige dingen tussen. De reacties daarop waren opvallend positief. Zelf kon ik mij er ook goed in vinden. Ik vind het leuk om teksten te schrijven die in eerste instantie duidelijk lijken, terwijl je nooit helemaal kunt achterhalen wat er bedoeld wordt. In het Nederlands heb ik daar meer gevoel voor.”
Ook op Noorderslag
Nog nooit stonden er zoveel Nederlandstalige artiesten op Noorderslag, en nog nooit liepen hun stijlen zo ver uiteen. Het schiet werkelijk alle kanten op; van de elektropop/levenslied-cross-over van Roxeanne Hazes via de prachtige theaterliedjes van Wende en Haagse beukrap van Goldband naar de grappig-geëngageerde zwijmelpop van Merol.
Veel wordt verwacht van Eva van Manen, een singer-songwriter met een theaterachtergrond, voor wie de teksten minstens zo belangrijk lijken als de liedjes waarin ze worden gegoten. Haar debuutalbum heet ‘Politiek & Liefde’. Die laatste component is niet te missen; de eerste zit hem in de manier waarop ze verschillende stijlen tot een werkbare coalitie heeft weten te smeden, een coalitie die gelukkig strak staat van de spanning en ieder moment tot uitbarsting kan komen.
Van de nieuwe lichting rappers springt Bokoedro het meest in het oog. Zijn liedjes bestaan uit schijnbaar onsamenhangende lome zanglijntjes, die hij zo nonchalant zingt dat het lijkt alsof hij niets te bewijzen heeft. Hij houdt zich zelden aan de wetten van het genre, rapt gewoon uit de maat als hij daar zin in heeft, en dat levert boeiende muziek op. Lionstorm is een duo dat zich erop laat voorstaan de eerste Nederlandse queer rapgroep te zijn. Wat ze maken is niet allemaal even sterk, maar live schijnt het een belevenis te zijn. Met ‘No h8ro’ hadden ze een incrowd stuiterhitje te pakken. Je begint net te wennen aan de hoekige raps als ineens een zoet gezongen zinnetje klinkt. ‘Als je wist hoe het is om hand in hand met angst te leven’ – ja, dat hakt erin.
Net als Rouwendaal schreef Ricky Cherim aanvankelijk in het Engels. Onder invloed van Spinvis, maar vooral van Nederlandse rappers als Ronnie Flex en Ome Omar begon hij haast vanzelfsprekend in het Nederlands te schrijven. En dat beviel. Vorig jaar bracht hij onder de naam Meetsysteem het melancholische synthpopalbum ‘Geen Signaal’ uit. “Hoewel ik tweetalig ben opgevoed, staat de Nederlandse taal dichter bij me dan het Engels. Het voelt voor mij persoonlijker, ik kan bepaalde subtiliteiten beter overbrengen. In het Engels raakt er toch iets verloren. Dat valt me op bij veel Nederlandse artiesten die in het Engels zingen; de teksten zijn vaak wat afstandelijker.”
Het populairste nummer van Meetsysteem, ‘Teal’, gaat over een nachtelijke rit over de A2. “Die tekst heeft iets knulligs, iets typisch Hollands. Voor mij is hij erg persoonlijk. Ik denk dat het nummer zoveel oproept, omdat het zo herkenbaar is. Het voelt als thuis. In het Engels had het nooit gewerkt.”
Even terug naar dat broodje kroket. Dat ding bestaat al sinds de jaren negentig. Hoe kan het dan dat de opkomst van de Nederlandstalige popmuziek pas zo recent plaatsvindt? Het heeft alles te maken met de veranderde manier waarop we het afgelopen decennium naar muziek zijn gaan luisteren. Tot voor kort was het voor artiesten haast onmogelijk om door te breken zonder de gevestigde media: geschreven pers, televisie en bovenal de radio. Dat zijn conservatieve bolwerken. Om geen luisteraars af te schrikken, wordt vooral muziek gedraaid die lijkt op wat er al bestaat.
Labels contracteerden daarom het liefst Engelstalige artiesten, muzikanten met carrièrewensen maakten het liefst Engelstalige muziek. Wie in het Nederlands zong, werd al snel in de hoek van de volksmuziek gedrukt. Of, misschien nog wel erger, die van de kleinkunst. Dat juist de hiphop een uitzondering vormde, is niet vreemd: dat genre werd toch al nauwelijks op de radio gedraaid. Nu algoritmes de rol van de traditionele poortwachters grotendeels hebben overgenomen, blijkt er een enorme markt te bestaan voor Nederlandstalige muziek.
Kraakscene
De muziek van Pascal Pinkert heeft met kleinkunst en volksmuziek niets te maken. Met zijn band De Ambassade maakt hij minimal wave: muziek met een voorliefde voor analoge synthesizers en de sfeer van B-filmsoundtracks. Ook in zijn niche is de Nederlandse taal in opkomst.
“Mijn inspiratiebronnen komen uit de kraakscene van de jaren zeventig en tachtig. In die tijd had je bijvoorbeeld Tedje & De Flikkers. Het was vrij gangbaar om in je eigen taal te zingen. Ik wil die traditie graag voortzetten.”
Pinkert heeft nog een band, Dollkraut, die iets meer op de dansvloer gericht is. Hij zingt dan voornamelijk in het Engels, maar ook in het Duits.
Vlaams in Groningen
Ook onze Zuiderburen doen in Groningen in hun eigen taal van zich spreken. Allereerst is er Het Zesde Metaal, Vlaanderens subliemste popband, die ondanks vijf sterke albums nog altijd nauwelijks voet aan de grond krijgt in Nederland. Misschien is de tijd eindelijk rijp. Rapper Zwangere Guy doet het hier een stuk beter; niet eerder was een Vlaamse rapper zo succesvol in Nederland. Terecht, want hij heeft meer te melden dan veel collega’s aan deze kant van de grens. Brihang is uit hetzelfde hout gesneden. Op smaakvolle, warme beats zuigt hij je zijn eigen wereld in, waar een mug op de muur zomaar een teken van God kan zijn. En dan is er Fulco, een zanger die uiterst creatieve liedjes maakt waarvan je nooit precies weet hoe serieus ze bedoeld zijn – en waarschijnlijk is dat precies de bedoeling.
“Voor de manier van schrijven maakt de taal niet zo gek veel uit. Het hoeft wat mij betreft niet de boventoon te voeren. Soms heeft tekst enkel een ritmische functie, dan draait het om een bepaalde lettergreep. Maar helemaal onbelangrijk is het toch niet. De tekst van het nummer ‘Geen genade’ is niet goed vertaalbaar. Je krijgt dan no mercy. De lading valt dan direct weg.”
In tegenstelling tot Wies en Meetsysteem staat De Ambassade niet op Noorderslag, maar op Eurosonic, het Europese gedeelte van het Groningse dubbelfestival dat de dagen voorafgaand aan Noorderslag plaatsvindt. Een onlogische plek voor een Nederlandstalige band? Geenszins. Volgens Spotify wordt de muziek van De Ambassade het meest beluisterd in Berlijn. Thuisstad Amsterdam staat op de tweede plek, Parijs op drie.
Rusland
“We hebben ook veel luisteraars in Rusland”, zegt Pinkert. “Dat is vrij bizar. Misschien is het juist een voordeel dat ik in het Nederlands zing. Voor buitenlanders klinkt het waarschijnlijk exotisch. Het maakt ze kennelijk niet uit dat ze het niet verstaan.”
De buitenlandse aandacht voor De Ambassade staat niet op zichzelf. Recent scoorden diverse Nederlanders in de eigen taal hits over de grens. Bizzey had een hit in Turkije, Drank & Drugs deed het goed in Duitsland, in Polen kun je tijdens het uitgaan zomaar een liedje van Mr. Polska horen en in Parijs draaien ze de muziek van Sevn Alias. ‘Gloria’ van Clean Pete werd door het Amerikaanse tijdschrift Rolling Stone getipt als een van de beste kerstalbums van afgelopen jaar. Eefje de Visser staat in internationale playlists en toert later dit jaar met Balthazar door Europa. Ook de liedjes van Meetsysteem slaan aan in buitenlandse steden, met name in Berlijn.
“Ik krijg reacties in alle talen,” zegt Cherim. “De strekking is meestal dat ze niets van de tekst verstaan, maar wel de vibe voelen. Ondertussen kom ik in Nederland trouwens nog altijd mensen tegen die zeggen dat ze niet naar Nederlandstalige muziek luisteren. Wat dat betreft valt er nog wel wat te winnen.”
Eurosonic/Noorderslag wordt gehouden van vandaag t/m zaterdag 18 januari in Groningen. Zie voor tickets en meer informatie esns.nl.
Lees ook:
Nederlandse popmuzikanten zingen vaker in hun moerstaal
Dé taal van popmuzikanten was altijd Engels, ook in ons land. Op Noorderslag zingt echter 43 procent in het Nederlands.
Noorderslag toont de hiphopkoorts van de Nederlandse popmuziek
Als we Noorderslag moeten geloven - de thermometer van de Nederlandse popmuziek - dan heeft de popmuziek koorts. Hiphopkoorts. Online is dat al jaren de grootste stroming en ook live is de opkomst onstuitbaar. In Groningen kon je niet om de hiphopacts heen. Waarom zou je? Kwaliteit genoeg.
Rapper S10 temde de stemmen in haar hoofd
Rapper S10 maakte diepe indruk met haar slaapkamerdebuut ‘Antipsychotica’, over haar depressies, psychoses en stemmen in haar hoofd. Nu is er een nieuw, hoopvol album. ‘Acceptatie was de sleutel.’
