Nederland staat lager dan ooit op de internationale persvrijheidindex. Volgens Reporters Sans Frontières zijn journalisten hier steeds onveiliger.
Ruth Kronenburg had wel verwacht dat we zouden zakken op de ranglijst, maar ze had niet zien aankomen hoe ver. Nederland is 22 plekken gedaald op de jaarlijkse persvrijheidindex van Reporters Sans Frontières (RSF), die dinsdag is verschenen. “Ik hoop dat Nederland nu wakker wordt geschud”, zegt Kronenburg, directeur van Free Press Unlimited. “We nemen de persvrijheid veel te veel voor lief.”
De lijst wordt aangevoerd door Noorwegen. Noord-Korea bungelt onderaan op nummer 180. Nederland stond het afgelopen decennium driemaal op de tweede plaats, maar daalde sinds 2018 ieder jaar één plek. Nu is Nederland gekelderd naar nummer 28 omdat journalisten er volgens RSF in toenemende mate onveilig zijn.
“Neem de Groningse journalist die een brandbom door zijn raam kreeg”, zegt Kronenburg. “Of de fotojournalist die met auto en al in een greppel werd gekieperd. Journalisten die zijn opgepakt bij demonstraties. Maar natuurlijk de moord op Peter R. de Vries, en misdaadjournalist John van den Heuvel die al jaren beveiligd moet worden.”
Meer dan twee keer zoveel meldingen
Bij het meldpunt Persveilig is het aantal meldingen door journalisten meer dan verdubbeld: van 121 in 2020, naar 272 in 2021. “De afgelopen twee jaar is zowel fysieke als verbale agressie flink toegenomen”, zegt Paul Teixeira van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), die het meldpunt opzette samen met de politie, het Openbaar Ministerie en het Genootschap van Hoofdredacteuren.
Toch is ook Teixeira verrast hoe laag Nederland nu op de wereldranglijst staat. “Lager dan de top tien had ik niet verwacht. De NVJ en Persveilig doen er alles aan om geweld tegen journalisten onder de aandacht van burgers en de overheid te brengen. Als dit daarvan het resultaat is, daar worden we niet vrolijk van.”
Publiek en politiek moeten waakzaam zijn, beaamt journalist Yvonne Zonderop. Als lid van de Unesco Commissie Nederland houdt zij zich bezig met het publieke belang van persvrijheid en de bescherming van journalisten. “De democratie kan niet goed functioneren zonder vrije uitwisseling van feiten. Als journalisten niet vrij kunnen werken, schaadt dat de samenleving.”
‘Journalistiek moet bij zichzelf te rade gaan’
Maar Zonderop vindt dat de journalistiek ook bij zichzelf te rade moet gaan. “De onveiligheid zegt iets over het aanzien van de journalistiek in Nederland. De afgelopen jaren is de grens tussen de journalistiek en andere media vervaagd. Is Jort Kelder een journalist? Of Tim Hofman? De meningen zijn verdeeld. Daarmee wordt ook onduidelijker wie zich kan beroepen op de rol van de journalist als hoeder van de democratische rechtsstaat.”
Volgens Zonderop komt de grensvervaging deels door internet en sociale media, maar moeten journalistieke media ook opletten dat ze nieuwsverslaggeving en opiniërende artikelen duidelijk van elkaar onderscheiden. “Het is belangrijk dat de journalistiek zichzelf begrenst. Je wil niet het slachtoffer van het geweld de schuld geven. Maar als we vragen om bescherming, moeten we misschien ook bereid zijn verantwoording af te leggen.”
Wat Kronenburg van Free Press Unlimited betreft, moet er in het onderwijs meer aandacht komen voor het belang van onafhankelijke journalistiek. Daarnaast wijst ze op het belang van Persveilig, en wil ze dat er onderzoek komt naar online bedreigingen. “Drie jaar geleden stelde een rapport bijvoorbeeld dat de helft van alle vrouwelijke journalisten te maken had met online bedreigingen, intimidatie of geweld. Dat zouden we jaarlijks in kaart moeten brengen.”
Lees ook:
Nederland vervult (nog) voorbeeldrol in persveiligheid
Er is meer agressie en geweld tegen journalisten, maar het initiatief Persveilig is een voorbeeld in Europa, zegt Free Press Unlimited.
