Museum Rijswijk toont dode bladeren als kunst en als metafoor voor menselijke relaties

Het treurige restant van een kastanje die pal voor het museum staat, bracht Diana Wind, conservator bij Museum Rijswijk, op het idee voor de tentoonstelling Precious Paradise – Kostbaar Paradijs. De boom is bijna 200 jaar oud en was de icoon van het museum, maar nu is hij een schim van de majestueuze kastanje die hij ooit was. Hij is ten dode opgeschreven, omdat de parasitaire honingzwam hem van binnenuit heeft opgegeten.

Elke boom gaat op zeker moment dood. “Of is dat natuurlijke proces verstoord door de mens en had de boom langer kunnen leven?”, vroeg Wind zich af. “In het wel en wee van onze kastanje zag ik ook een metafoor voor de groeiende bezorgdheid in de wereld over de bossen en biodiversiteit. Veel kunstenaars zijn bezig met dit actuele thema.”

Tien kunstenaars laten vanuit verschillende invalshoeken zien hoe ingenieus de cyclus van het leven in de natuur is. Lizan Freijsen en Maartje Korstanje laten zich inspireren door schimmels, zwammen en korstmossen. Nan de Groot Antink verzamelt planten en zeewieren waaruit ze haar eigen pigmenten maakt. De tekeningen en collages van Hans de Wit tonen een wereld waaruit de mens is verdwenen en de natuur langzaam de gebouwen overwoekert. Erik Odijk gaat nog een stap verder in zijn tekeningen die duidelijk maken dat de mens niets heeft te zoeken in de natuur.

Een ontdekking is het werk van de in Nederland nog onbekende kunstenaar Susanna Bauer (1969, Duitsland). Ze groeide op dichtbij het bos, dat was haar speelterrein. Nu woont ze in Cornwall, opnieuw dichtbij de natuur. Van iets onbeduidends en vluchtigs als afgevallen bladeren die we achteloos vertrappen, maakt ze met een haaknaald poëtische kunstwerkjes. Met fijn katoendraad haakt ze bladeren of delen ervan aan elkaar tot kleine sculpturen. De randen van gaten die insecten hebben geknaagd in een magnoliablad voorziet ze van een sierlijk randje. Of ze heelt de rafelige gaten met een ragfijn kantachtig weefsel.

Met haar werk wil ze niet alleen de schoonheid van de natuur laten zien, maar ook onze ogen openen voor het ‘delicate evenwicht’ tussen mens en natuur. Het kwetsbare blad is in haar ogen niet zomaar werkmateriaal, maar verdient het om met respect en zorgzaamheid te worden behandeld.

Omdat in haar creaties bladeren van verschillende bomen elkaar versterken, ziet ze er ook een metafoor in voor menselijke relaties. Bauer laat je met andere ogen naar afgevallen bladeren kijken.

Precious Paradise t/m 13 april in ­Museum Rijswijk