Misschien moet er een emoji bij Roald Dahl

Een aantal weken voor de huidige Roald Dahl-controverse was ik in mijn ouderlijk huis en besloot ik mijn oude exemplaar van Matilda te zoeken. Netflix had een musicalfilm van het verhaal gemaakt en ik wilde dat mijn zesjarige éérst met het origineel in aanraking kwam: het boek dat ik als meisje voor het eerst had gelezen bij een lievelingstante, en daarna vele malen opnieuw.

Mijn eerste lievelingsboek, dat op zichzelf een liefdesverklaring is aan lezen, en dat me regelmatig met grote inspanning naar objecten deed staren in de hoop ze met mijn ogen te verplaatsen. Dit stukje van mezelf wilde ik niet door andermans verbeeldingskracht aan mijn kind geserveerd laten worden. Op Netflix had ik de film vast twee duimpjes naar beneden gegeven in de hoop dat hij niet aan mijn kinderen gesuggereerd zou worden (gevalletje algorithmic anxiety).

Ik heb het boek niet gevonden. En nu de Britse uitgever van Roald Dahl na een ‘gevoeligheidslezing’ honderden formuleringen heeft aangepast in nieuwe drukken van Dahls kinderboeken (niemand is meer dik, bleek, lelijk of van een al te uitgesproken gender), denk ik dat ik straks toch even gauw naar de kinderboekenwinkel loop voor een ouderwetse versie. Met in mijn hoofd de tweet van Salman Rushdie hierover: ‘Roald Dahl was geen engel, maar dit is absurde censuur’.

Cancel-behoeftige publiek

Niet dat in Nederland al dezelfde aanpassingen worden gedaan, maar je weet maar nooit, met de tijdgeest en zijn gevoelige, cancelbehoeftige publiek. Dat is steeds slechter in staat ironie te herkennen, of fictie van non-fictie te onderscheiden, of voor zichzelf te denken. In Engeland zijn ze blijkbaar al niet meer van zins kinderen daar überhaupt toe uit te dagen.

Het deed me denken aan een tweet die ik dit najaar voorbij zag komen over een ander lievelingsboek: Pachinko, een meeslepend epos over een Koreaanse migrantenfamilie. Een Korea-kenner (wit, mannelijk) had geschreven dat ‘de onvermelde Engelse vertaler goed alle nuances had weten te vangen’ – een ironisch grapje dat door schrijfster Min Jin Lee ironisch werd opgepikt: ‘Dank je. Het is oorspronkelijk in het Engels geschreven, door mij. Ik ben vermeld als de auteur.’ Maar een ‘getriggerd’ publiek werd er zo kwaad over dat de man van Twitter is verdwenen.

Energie-armoede lijdende medemens

We zagen het ook bij een omstreden tweet van PvdA’er Mei Li Vos vorige week. Die had bij een NOS-bericht over het extreem lage gasverbruik van het afgelopen jaar wat onhandig ironisch geschreven: ‘We kunnen het wel! Dank Poetin, voor het inzicht.’ Voor deze ongevoeligheid jegens de aan energie-armoede lijdende medemens moest ze lang door het stof. “Er is één les met Twitter: géén ironie. Géén ironie”, zei ze er zondag over in het NTR-programma Kiespijn. Misschien had ze er een emoji bij moeten zetten, filosofeerde mede-deelnemer Sander Lantinga.

Smileys om te dealen met de onverdraagzaamheid voor alles wat niet kant en klaar en letterlijk kan worden geslikt: dat is pas armoede. Om de nieuwe generatie hiertegen te wapenen, stel ik voor alle kinderen zoveel mogelijk ongecensureerde boeken van Roald Dahl te laten lezen.