Met één impulsieve daad staat Franci Siffels aan de andere kant

Erik Schaap dook in het leven van Franci Siffels, die in de Tweede Wereldoorlog zeker 150 mensen verraadde.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog doodde het verzet 450 Duitsers, collaborateurs, foute politieagenten en infiltranten. 10 procent van de mensen die uit de weg werden geruimd was vrouw.

Een van hen was Franci Siffels uit Zaandam. Over haar schreef Erik Schaap het aangrijpende De verraadster. Als kenner van het Zaanse oorlogsverleden kon Schaap er haast niet omheen om ooit haar korte leven grondig uit te pluizen. Met dit boek doet hij dat wervelend.

Franci is van 1920 en groeit op in een hecht communistisch arbeidersgezin. Vader is een hardwerkende timmerman, moeder zorgt voor de vier dochters. Franci trekt veel op met haar twee jaar oudere zus Riek, die ze als een vriendin beschouwt.

Pijnlijke dwarsverbanden

Door haar charmes en verschijning weet Franci al op jonge leeftijd hoe ze haar buurtgenoten kan inpalmen. Er is geen colporteur die meer communistische krantjes verkoopt dan ­Franci. In oktober 1939 trouwt ze Dingeman de Munck. Ze krijgen al snel een dochter. Gelukkig is het huwelijk van begin af aan niet.

Schaap heeft van De verraadster meer gemaakt dan een levensbeschrijving van een Zaans meisje. Uitvoerig gaat hij in op haar familieleden en die van haar echtgenoot. De gezinnen zijn niet alleen aan elkaar gelieerd doordat Franci’s vader er als ronselaar voor zorgt dat Dingeman in 1937 naar Spanje reist om tegen Franco te vechten, er lopen meer lijntjes. Pijnlijke dwarsverbanden.

De Duitse jacht op communisten in de Zaanstreek is sinds de Februaristaking van 1941 in volle gang. Ex-Spanjestrijders hebben prioriteit en daarom moet Dingeman onderduiken. Hij loopt extra gevaar doordat hij zich bezighoudt met de verspreiding van illegale pamfletten.

Een allesbepalende impulsieve daad

Op zijn schuiladres krijgt hij steeds vaker bezoek van Riek. Als Franci erachter komt dat haar lievelingszus het met haar man houdt, knapt er iets. Linea recta reist ze naar Amsterdam en stapt even later het hoofdkwartier van de Sicherheitsdienst binnen. Of de heren informatie willen over een vreemdgaande verzetsstrijder?

Met die ene tip zet Franci zich klem. In één klap berooft ze zich met haar impulsieve daad van haar verleden en haar toekomst. Alles willen de Duitse agenten nu van haar weten. Werkt ze zelf ook voor de illegaliteit? Kent ze nog meer verzetsmensen? Waar houden zij zich verborgen?

Meerdere dagen zit Franci gevangen. Ze wordt mishandeld en pas vrijgelaten als ze een rits namen heeft genoemd en bekent dat ze koeriersdiensten voor de ondergrondse CPN verrichtte en een Joods onderduikkind in huis had. Daarna is de Noord-Hollandse aangeschoten wild. In haar geboortestreek zitten ze achter haar aan en de SD helpt haar alleen zolang ze als infiltrant nieuwe verzetsorganisaties aanbrengt.

Op basis van een groot aantal naoorlogse strafdossiers ontrafelt Schaap minutieus hoe Franci in ruim een halfjaar meer dan 150 verzetsmensen en Joden uit heel Nederland verraadt. In zo’n kort tijdsbestek zaaide geen andere vrouw zoveel dood en verderf.

In de val gelokt

Het ‘geraffineerde kreng’, zoals ze bij de SD bekendstaat, wordt in het voorjaar van 1944 door een knokploeg in de val gelokt. Het verzet weet niet wat het met haar moet. Een jonge moeder liquideren die tot voor kort aan hun kant stond? Maar haar gevangenhouden tot de bevrijding gaat niet en haar vrijlaten betekent onherroepelijk nieuwe slachtoffers. Schaap: ‘Alles afwegende resteert er maar één keuze’.

Half juni 1944 schrikt een grondwerker zich kapot als hij zijn schop in de grond steekt langs een boerenweg bij Alkmaar en op het haastig begraven stoffelijk overschot van een vrouw stuit. In het hoofd zit een kogelgat.

Erik Schaap
De verraadster. Franci Siffels, de verzetsvrouw die overliep
Alfabet; 256 blz. € 19,99

Lees ook:

Christina Nap-Hasselaar (95): ‘Doodschieten of niet? Ik moest de doorslag geven’

Christina Nap-Hasselaar (toen 21, nu 95), gelovig protestantse, kwam in het verzet. Ze werkte na de bevrijding bij de binnenlandse strijdkrachten in Zevenaar.