Merijn de Boer mengt realistische en surrealistische elementen virtuoos door elkaar

Het centrale thema in het werk van Merijn de Boer (1982) is zo oud als de weg naar Rome: de zoektocht naar intermenselijk contact: liefde, vriendschap, Wahlverwandtschaft. In zijn schrijven kijkt hij nadrukkelijk naar de grootmeesters vóór hem: Gogol, Proust, Nabokov.

Dat levert zowel realistische als surrealistische verhalen op en vaak ook combineert hij beide in een en hetzelfde verhaal. Dat was bijvoorbeeld het geval in zijn roman ‘‘t Jagthuys’ uit 2016, waarin een sekswerkster verliefd wordt op een van haar autistische klanten en hem probeert te ontvoeren. Natuurlijk, het had in de werkelijkheid ook gekund maar er kleeft toch iets erg ongewoons aan.

Ook in ‘De geur van miljoenen’, waarin De Boer weer terugkeert naar het korte verhalengenre uit zijn debuut ‘Nestvlieders’, waarmee hij in 2011 de Van der Hoogtprijs won, mengt hij realistische en surrealistische elementen virtuoos door elkaar. Zo is er een verhaal over een man die een advertentie plaatst om samen Vestdijk te lezen (het kán, maar erg gebruikelijk is het niet), er komen de meest vreemde reacties en kandidaten op en aan het eind zet de hoofdpersoon zijn Vestdijkcollectie maar gedesillusioneerd bij de vuilnis.

Dan is er de man die, zonder te weten waarom, diep gehaat wordt door zijn collega maar desondanks nadrukkelijk op zijn begrafenis wordt uitgenodigd, waarop iedereen wordt uitgekafferd behalve hij. Hij erft zelfs diens huis maar kennelijk ook zijn schulden en hypotheken want even later wordt hij belaagd door deurwaarders en mannen met knuppels. “Ole schakelde de politie in maar die kon niet verhinderen dat hij tot drie keer werd toegetakeld op een industrieterrein. Om ervan af te zijn verkochten ze de jarendertigwoning. Ole en zijn vrouw verhuisden weer naar een eenvoudig huurhuis. Van onbeantwoorde haat was allang geen sprake meer.”

Eenzaam

In ‘Een vaderfiguur’ bezoekt de jonge Pjotr de oude Jakob, naar het zich laat aanzien om seksuele diensten te verlenen maar het komt er niet van. Daarna hoort Pjotr niks meer van de oude man die intussen blijkt te zijn gestorven. Op een veiling koopt hij vervolgens diens spullen.

En in het slotverhaal overpeinst Ype, bankier te New York, dat hij ooit wel vrienden had maar ze nu niet meer heeft, en dat hij nu in feite eenzaam is: “Geen liefde, dacht hij. Geen vriendschappen van betekenis. Geen verdieping. Wel rijk. Wel een carrière. Wel aanzien, wel een huis in Brooklyn Heights.”

Zo snakken De Boers hoofdpersonen, bij alles wat ze wél bezitten, naar het onstoffelijke dat ze missen: contact, begrip, vriendschap. Het is niet voor niks dat er in de meeste verhalen een soort wazige seksualiteit heerst, het is niet helemaal duidelijk of de protagonisten nu hetero- of homoseksueel zijn. Dat illustreert als het ware hun ongerichte maar dringende verlangen naar iemand die bij ze wil zijn, nog wel het meest in het verhaal ‘In slechte handen’, waarin De Boer reageert op een soortgelijk verhaal van zijn leeftijdgenoot Robert Wellagen over het dubbelgangermotief.

Tekst loopt door onder afbeelding

De geur uit de titel speelt een belangrijke rol in deze verhalen, het is het aantrekkings- en afschrikkingselement in al deze relaties. Zo zit Ole’s vijand op het werk bij voorkeur in diens poeplucht, elders wordt kwistig met parfum gestooid. In zekere zin lopen de personages hier als een soort honden snuffelend achter elkaar aan. Het geeft het geheel ook iets ontastbaars, iets bovenzinnelijks haast. En dat is ook precies wat Merijn de Boer lijkt te beogen, de door hem beschreven droom van vriendschap is zowel fysiek als mentaal.

Met leermeesters als Gogol en Nabokov hoef je deze schrijver niet te vertellen hoe je een goed verhaal in elkaar zet. Het enige wat je hem misschien kunt verwijten is dat hij een iets te briljante leerling is. Hij moet het vooral hebben van min of meer spectaculaire, gekke gevallen. Ik zou hem wel eens willen leren kennen in het subtielere genre van de alledaagse contactzoekers. Dat moet dan maar een volgende keer. Hij heeft er het talent voor. Nu nog de diepgang.

Merijn de Boer
De geur van miljoenen
Querido
206 blz. € 18,99

Recensenten van Trouw bespreken pas verschenen fictie, non-fictie, jeugdliteratuur en thrillers. Lees hier meer boekrecensies.