Menú del día is een poging om in het hoofd te kruipen van een dader van seksueel geweld

In een vrij strak patroon staat een reeks dikke stokken steil rechtop in zandzakjes. Erachter een primitief tentje. Op de voorgrond een kampeersetje met campinggasje en plastic eetgerei. Een in legergroen gestoken man staat wat ongemakkelijk voor zich uit te praten tegen een kennelijk niet aanwezig iemand.

De eenzaamheid spat ervan af. En toch. Op de een of andere manier roept dat niet een gevoel van mededogen op. Wie nietsvermoedend de voorstelling Menú del día door De Gemeenschap gaat zien, zal zich eerder op bijgedachten betrappen van iets vreemds, iets unheimisch.

De Spaanse titel van het stuk is een subtiele aanwijzing van de inspiratiebron van schrijver Rob de Graaf, maar de naam van de in Spanje opgepakte en inmiddels berechte Jos B. valt nergens. Het gaat De Graaf niet om dat specifieke geval. Evenmin om veroordelen en al helemaal niet om vergoelijken of begrip.

Kronkelingen in een verknipte geest

Menú del día is een poging om in het hoofd te kruipen van iemand, die in staat is tot seksueel misbruik en moord – hier met kinderen als slachtoffer – en dat, ook voor zichzelf, te ontkennen. Het griezelige en knappe van de tekst is, dat die je inderdaad naar binnen zuigt, de kronkelingen in een verknipte geest volgt en zo laat doordringen hoe iemand eigen gedrag kan vertalen in het beschuldigen van andermans onbegrip.

Onwillekeurig roept dit laatste associaties op met het relatief onschuldige van een eigen flater achteraf in een gunstiger richting proberen te denken. Of zelfs met omgekeerde schuldredeneringen van iemand als Vladimir Poetin. Dat zegt iets over de portee van de tekst.

Schaamteloos, beklemmend en doodeng portret

Het zit hem in kleine dingen, in schijnbaar toevallige tussenzinnetjes. Maar het is vooral de vorm die het hem doet. Menú del día is als monologue intérieur een impotente poging van de man tot een gesprek met zijn laatste slachtoffer, deze te laten zeggen hoe goed het was. Maar Robbie zal nooit meer terugpraten. Dat besef maakt de monoloog tot een schaamteloos, beklemmend en doodeng portret.

In het oeuvre van De Graaf is Menú del día een fascinerend hoogtepunt. Wars van effectbejag of sensatiezucht. Door regisseur Roy Peters treffend sober geënsceneerd. De stokken die aanvankelijk geabstraheerde bomen lijken, krijgen allengs als vanzelf iets van toekomstige tralies. Zoals Marien Jongewaard nog een zweem van ’s mans bravoure ooit in zijn mooi nerveuze, ingetogen spel laat zien, is zeker ook te danken aan het raffinement van De Graafs taalgebruik. Het nestelt zich in je vezels.

Lees ook:

Lief publiek, je zit in het donker maar de acteurs zien je echt wel

Het publiek komt kijken naar acteurs. Maar andersom kijken acteurs ook naar het publiek. En wat zien ze dan? Slapende en appende mensen, maar ook een klankbord dat bespeeld kan worden.