Meer plaats voor vrouwen op het podium

Of het nou gaat om talkshowgasten, recensies in de boekenbijlagen of bewindslieden in het nieuwe kabinet: vrouwen zijn ondervertegenwoordigd. In de muziekwereld is dat niet anders. De vicieuze cirkel ziet er ongeveer zo uit: festivalgangers horen in hun smaakbepalende jaren vooral mannelijke muzikanten, die trekken daardoor meer bezoekers, dus programmeurs boeken vooral mannelijke artiesten. Daardoor blijft er een tekort aan vrouwelijke rolmodellen voor jonge meisjes, voor wie een carrière in de muziek niet vanzelfsprekend is.

Geen enkele goede reden rechtvaardigt die scheve man-vrouwverhouding op de festivalpodia. Maar om de cirkel te doorbreken moet er wel iets veranderen. Die verandering tekent zich af, van binnenuit. Meer dan veertig internationale festivals verenigden zich onder de naam Keychange. Hun belofte: in 2022 speelt in zeker de helft van de geboekte acts minimaal één bassiste, zangeres, drumster of wat dan ook. Tot nu toe lag de norm in de praktijk rond de twintig procent.

Het Groningse Eurosonic/Noorderslag (ESNS) is vooralsnog het enige Nederlandse festival dat zich bij Keychange aansloot. Vermeldenswaardig: in een artikel over dit onderwerp twee jaar terug zei ESNS-festivalmanager Peter Sikkema in deze krant nog geen rekening te houden met geslacht. Als weinig vrouwen zich in de kijker spelen, dan zie je dat terug op zijn festival.

Maar steeds meer muziekprofessionals zien nu in, net als Sikkema, dat de status quo niet vanzelf verandert. Dat ESNS de handschoen oppakt is veelbelovend. Als showcasefestival staan ze onderaan de piramide. Op het programma staan muzikanten die nog niet bij het grote publiek zijn doorgebroken. Na verloop van tijd, zo is de gedachte, sijpelt de gendergelijkheid door tot de grotenamenfestivals. Pinkpop in Landgraaf komt dit jaar uit op 24 procent.

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Uitzonderingen

Nu dit weekend het festivalseizoen officieus begint, en de affiches van alle festivals zo'n beetje ingevuld raken, moeten we concluderen dat de 20-procentnorm op de meeste plaatsen nog fier overeind staat. Maar er zijn uitzonderingen. Het intieme Welcome to the Village net buiten Leeuwarden stevent tijdens zijn zesde editie af op 33 procent.

"Twee jaar geleden werd dit onderwerp in een facebookgroep van de muziekindustrie hevig bediscussieerd", vertelt programmacoördinator Eva van Netten. "Wij scoorden 18 procent. Daar schrokken we van, we hadden zelf nooit geteld. Toen hebben gezegd: hoe we het gaan aanpakken weten we nog niet, maar we willen dat dit verandert." Haar collega Peter Dijkstra, muziekprogrammeur van het festival: "Je kunt natuurlijk zeggen dat je gewoon de trends volgt, dat je programma een afspiegeling is van het aanbod, maar ik geloof dat festivals een rol spelen in de beeldvorming. Wij bepalen wat het publiek te zien krijgt."

Een andere festival dat er dit seizoen uitspringt is Best Kept Secret. Op moment van schrijven tellen we in ruim veertig procent van de geboekte acts minimaal een vrouw. Volgens Roosmarijn Reijmer, hoofd marketing van organisator Friendly Fire, zal dat percentage uiteindelijk iets lager uitvallen, maar wordt het zeker het hoogste ooit.

"Het is geen resultaat van actief beleid", benadrukt ze. "Hooguit hebben we in bepaalde gevallen bij gelijke geschiktheid voor de vrouw gekozen, maar er zijn geen vrouwen-omdat-het-moet. Op dit moment maken vrouwen de meest relevante en vooruitstrevende muziek. Dat zijn precies de ontwikkelingen die we op Best Kept Secret willen laten zien. We hebben dit jaar bijvoorbeeld Mattiel en Sudan Archives geboekt. Allebei singer-songwriters die zich niets aantrekken van bestaande hokjes. Dat zijn hopelijk de headliners van de toekomst. Want dat is natuurlijk de volgende stap in dit verhaal. Fifty-fifty is niet veel waard als vrouwen alleen op achterafpodia staan."

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Dat vinden ze bij Welcome to the Village ook. Met Tune-Yards en Joan As Police Woman haalden ze twee vrouwelijke headliners binnen. Het streven naar een meer evenredige afspiegeling is volgens programmeur Dijkstra niet eenvoudig.

"Deze discussie speelt wereldwijd. Ik heb de indruk dat de vraag naar vrouwelijke acts daardoor is toegenomen. Wij zijn een relatief klein festival met weinig financiële slagkracht, zodat ze ondanks onze scherpe programmering mogelijk eerder voor andere festivals kiezen. Voor ons is dat jammer, maar in feite is het natuurlijk winst. De discussie heeft bewustwording opgeleverd. Het is mooi dat wij, hoe minimaal ook, kunnen bijdragen aan het veranderen van het vastgeroeste systeem."

"Het is nu zaak dat het top of mind blijft", stelt Reijmer. "Het is niet de bedoeling dat het een jaartje goed gaat en daarna weer inzakt. Uiteindelijk gaat het om de grote toevoegde waarde die vrouwelijke artiesten hebben voor de muziek."

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Wat heeft het festivalseizoen 2018 in petto?

Dit weekend markeert Paaspop in Schijndel de aftrap van het nieuwe festivalseizoen. Nu is dat doorgaans een beetje een ondergeschoven kindje op de Nederlandse festivalkalender, maar dit jaar heeft het met Iggy Pop en Anne-Marie een voormalige en een aanstormende wereldtopper in huis.

Wat betreft de twee grote festivals dit jaar: op Pinkpop (juni) komen de Foo Fighters hun belofte na, nadat Dave Grohl wegens een gebroken been in 2015 op het laatste moment moest afzeggen. En als de rockliefhebbers toch in Landgraaf zijn, kunnen ze meteen hun hart ophalen met Pearl Jam, die andere droomheadliner van het festival. Op de afsluitende dag is het aan Bruno Mars, waarmee het allemansfestival het popsegment duidelijk bedient.

Lowlands (augustus) gaat wat meer de diepte in: met Kendrick Lamar heeft het dé hiphopster van het moment te pakken, en echt spannend zal het worden bij Patti Smith. Met Dua Lipa laat Lowlands zich ook van zijn poppy kant zien.

In het eeuwige robbertje dat Best Kept Secret en Down the Rabbit Hole in juni uitvechten, revancheert Down the Rabbit Hole zich met toppers Nick Cave en David Byrne, en belooft het mystieke shows van Fever Ray en St. Vincent. Best Kept Secret hoeft zich ook niet te schamen voor Arctic Monkeys, Churches en LCD Soundsystem.

North Sea Jazz (juli) vult zijn posters traditioneel met een combinatie van veteranen (Nile Rodgers, Earth Wind & Fire) en hedendaagse publiekstrekkers: dit jaar met name NERD, D'Angelo en Emeli Sandé.

Ondertussen is er ook beweging op de festivalkalender. Hiphopfestival Woo Hah! (juli) breidt dit jaar voor het eerst uit naar drie dagen, die het onder andere vult met het succestrio Migos en de aanstormende hiphopkoningin Cardi B. Daarentegen trekt Mojo de stekker uit Pitch, dat in het Amsterdamse Westerpark jaren garant stond voor alternatieve elektronische muziek. Nieuwkomer is Camp Moonrise, in juli op de Veluwe, voor 'het eerste boutique festival van Nederland', en een weekend 'vol verwondering in een serene setting'.

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Artiesten merken het zelf ook

Annelotte de Graaf van Amber Arcades zei twee jaar geleden in deze krant dat haar festivalagenda ondanks lovende recensies van haar debuutalbum en liveshows betrekkelijk leeg bleef. Hoe staat het er twee jaar later voor?

De Graaf: "Ik merk dat het bewustzijn snel is gegroeid. Niet alleen op festivals, maar ook in de media en op andere plekken in de muziekwereld. Veel mensen doen hun best om de verhoudingen recht te trekken."

Vorig jaar speelde De Graaf haar dromerige, hypnotiserende liedjes op het tweede podium van Best Kept Secret. "Dat is een supermooie plek. Ik heb mij afgevraagd waarom we daar mochten staan. Was het positieve discriminatie? Misschien verdienden we het wel gewoon en onderschat ik mezelf een beetje. Je weet het niet, zoals ik ook niet wist waarom we het jaar ervoor zo weinig geboekt werden. Het is hoe dan ook een positief signaal. Met baby steps gaat het de goede kant op."

Lees ook:

Willem Pekelder schrok vorig jaar van de grote hoeveelheid festivals in Nederland. 'Ik word, eerlijk gezegd, een beetje moe van al dat obsessieve genieten'