Luc Tuymans vertelt over Luc Tuymans; de kunstenaar die zichzelf altijd serieus neemt

In een documentaire over Luc Tuymans komt alleen de Belgische kunstenaar zelf aan het woord. Hij verklaart zijn werk nu eenmaal het liefst zelf.

In normale omstandigheden is Luc Tuymans minstens een beetje chagrijnig”, aldus Danny Ilegems. Ilegems is een Belgische journalist, hij volgde de bekendste kunstenaar van zijn land meer dan twintig jaar. En wie Tuymans ontmoet, kan niet anders dan het met Ilegems eens zijn: de schilder doet niet zijn best om geliefd te zijn.

De Belgische kunstenaar kan het zich veroorloven: zijn werk is in bezit van de grootste en meest vooraanstaande musea en verzamelaars wereldwijd. De schilderijen waarmee hij bekend en geliefd werd, schildert hij in pasteltinten. Het zijn ogenschijnlijk onschuldige afbeeldingen, vrijwel altijd details van een foto met een beladen historische betekenis, zoals het Belgische koloniale verleden, de Holocaust en collaboratie of de internationale politiek.

Hij schildert ze in één dag, nat in nat, zonder er nog over na te hoeven denken, dat heeft hij eerder al gedaan. Korte, afgepaste verfstreken, levendig maar zonder bravoure of accent. Een stijl heeft hij naar eigen zeggen altijd willen vermijden: het gaat hem om het laten spreken van het beeld, niet van de verf.

Nauwelijks ruimte om te twijfelen

Het ‘eigen zeggen’ van Tuymans is onvermijdelijk bij het praten over zijn werk. De kunstenaar praat zoals hij schildert, snel en resoluut, het denkwerk is al gedaan. Zo laat hij de luisteraar nauwelijks ruimte om aan de uitspraken te twijfelen – al zegt hij zelf heel onzeker te zijn. Ieder schilderij krijgt een door de kunstenaar bedachte uitleg – je zou kunnen stellen dat het onderdeel is van zijn werk.

Ook in de documentaire die op NPO2 te zien is, In het Licht van de Argwaan, komt alleen de kunstenaar aan het woord. Hij gidst de verzamelaars in razend tempo langs zijn werk tijdens zijn grote overzichtstentoonstelling in Venetië, een nieuw hoogtepunt in zijn biografie. Regisseur John Albert Jansen laat de 62-jarige schilder zijn positie in de (kunst)wereld verklaren, we zien hem aan het werk in zijn atelier, bijgestaan door meerdere assistenten.

Tuymans spreekt over zijn jeugd in de derde persoon, hoe de kunstenaar met het tekenen een manier vond om zich af te zonderen, begrenzing te vinden in het tekenpapier. En laat zien waar hij in Oostende, ‘stad van James Ensor en Léon Spilliaert’, twee kunstenaars die Tuymans bewondert, zijn eerste tentoonstelling had. Hij huurde een leeg zwembad en hing er zijn schilderijen op. Alleen zijn ouders en een paar vrienden kwamen kijken, maar de kunstenaar wist dat het goed was. Het wonderlijke én bijna frustrerende is dat ook de kijker inmiddels weet dat hij gelijk had.