De boerderij achter de binnendijk vormt een scherpe hoek tussen de horizontale lijnen. Loek Buter fotografeerde ‘zijn’ Noord-Holland in de traditie van Mondriaan.
Pas gemaaid gras ligt aangeharkt over het weiland gedrapeerd, hoogspanningsmasten en kabels strekken zich uit tot aan de horizon. Een onverharde weg leidt ons, de kijkers, tot bovenop een tweede dijk. Foto’s geschilderd met groen, blauw en flarden wit, soms wat roze. Mensen zien we niet, toch kunnen ze niet ver weg zijn.
Loek Buter maakte de foto’s de afgelopen vijf jaar op het platteland van Noord-Holland, waar hij werd geboren. En waar hij, na een tijd in Amsterdam, met zijn gezin is teruggekeerd. Soms trekt hij er speciaal op uit met de auto. Dan zet hij een stip op de kaart en kijkt hij wat hij tegenkomt. Soms is het bijvangst, onderweg naar een opdracht. Als kind was hem de schoonheid van het landschap niet opgevallen. Pas als fotograaf, met een andere blik, zag hij het.
Buter toont geen bepaald moment op een specifieke plaats. En al zien de kenners dat de wagentjes met groene, blauwe en witte kisten geparkeerd zijn in een boerenkoolveld, dat de hooggestapelde houten kisten bloembollenkisten zijn en dat de boerderij met dat puntdak een Noord-Hollandse stolpboerderij is, dat doet er weinig toe, voor ons. Het zou net zo goed Friesland of Groningen kunnen zijn, Flevoland, Zeeland. Oud of iets nieuwer polderland.
Het tijdstip is onbestemd. Meestal lijkt het zomer, al kan het ook voor- of najaar zijn. Er is geen felle zon. Ook geen zeewind of donderwolk. De natuur houdt z’n adem in. Deze foto’s maakt Buter met een Hasselblad-camera, op film. Twaalf vierkante foto’s gaan er op een rolletje en dat krijgt hij soms in een dag niet eens vol. Zo’n foto is een compositie: auto parkeren, een stuk lopen, kijken. Camera neerzetten, bijstellen, kijken.
Het gaat Buter om vormen, lijnen en kleuren. Ook de jonge Piet Mondriaan keek op die manier om zich heen, ontdekte de fotograaf. Mondriaan, de kunstenaar die beroemd werd met zijn rechthoeken in primaire kleuren haalde immers ook zijn eerste inspiratie uit de weilanden rond Amsterdam. De sfeer, de impact van het landschap was daarbij belangrijker dan de exactheid van de weergave.
Ook Mondriaan, zélfs Mondriaan, schilderde een boerderij met een hooiberg, een boerderij met wasgoed aan de lijn. ‘Zwartbonte vaars in weide’ heet een van zijn schilderijen uit de collectie van Kunstmuseum Den Haag. ‘Roodbonte vaars in de weide’ een ander. Koeien en profil, van dichtbij. Ze hadden de tijd.
Molens en bomen waren voor Mondriaan figuranten tegen de bonte avondlucht. Bij de zee en de Zeeuwse duinen ontstonden de geometrische vormen, een verblijf in Parijs trok hem over de streep. Vanaf het eind van de Eerste Wereldoorlog schilderde Mondriaan vrijwel alleen nog maar primaire kleuren in rechte vlakken en lijnen, in een uitgebalanceerd ritmisch evenwicht.
Buter heeft geen penseel, geen liniaal, het gaat om het kader. Wilde natuur vindt hij ook interessant, maar niet om te fotograferen. De menselijke hand intrigeert hem. De manier waarop die kratten boerenkool zijn opgestapeld doet hem aan Tetris denken, het blokkenspel op de computer. Het gras en de kabels zijn een arrangement, bollenkisten als een tijdelijke muur van enorme pixels.
En dan, tussen alle brede vergezichten, ruimtes waarvan we alleen uit ervaring weten wat de schaal moet zijn, is er opeens zo’n niksige deur van een schuurtje, leunend tegen een andere schuur, ernaast een raampje met een verrot kozijn. Of nee, kijk: een rechthoek en een vierkant, wit omlijnd, in een woud van diagonalen. Dát zag de fotograaf. En wij nu ook.
Lees ook:
Bomen op dijken vertellen het verhaal van een verdwijnend landschap
Fotograaf Loek Buter maakt verrassende portretten van bomen op dijken. Een oer-Hollands fenomeen, zegt hij. Nog wel.
