Liza Ferschtmans wervelende en pittige Pijper staat op een vreemd concertmenu

Willem Pijpers Vioolconcert wordt niet vaak gespeeld, dus was Liza Ferschtmans uitvoering in Tivolivredenburg iets om naar uit te kijken - en dat uitkijken werd beloond. Toch voelde de avond als geheel ongemakkelijk. De programmeur leek moeite te hebben om de onbekende Pijper op het concertmenu te zetten. Het concert was nu tussen Ravel, Vaughan Williams en Elgar in gepropt.

Ravels Tombeau de Couperin misstaat als prelude op de grillige stijl van Pijper niet, maar dirigent Stanislav Kochanovsky streek met het Radio Filharmonisch Orkest de ruwe randjes van het stuk glad. Niet de puntigheid, maar de zwierigheid van het stuk werd benadrukt. Aan het einde kwam het orkest gelukkig toch wat meer los zodat het contrast met wat erna kwam niet te groot werd. Ferschtman had namelijk wel die pit in haar Pijper.

Waar het bij Ravel zonneklaar was hoe de muziek door het orkest beweegt, is het bij Pijper van meet af aan raadselachtig. Hij laat de aandacht heen en weer vliegen tussen een snerpende kopersectie - lange delen spelend met bekers, chromatisch meanderende houtblazers en donkere strijkerspartijen. Het stuk heeft iets manisch, een soort onrust en gekweldheid die Ferschtman op fenomenale wijze nog eens dik in de verf zet.

Zenuwinzinking nabij

Haar spel klonk af en toe alsof ze nabij een zenuwinzinking was - op de meest welluidende manier mogelijk. De rol van de violist heeft bijna iets weg van iemand in verdrinkingsnood, zoals Pijper de solopartij af en toe bijna door een golf van orkestraal geweld laat ondersneeuwen. In Pijper werd duidelijk niet geschaafd aan de ruwe randjes.

Nadat de storm ietwat was gaan liggen in het tweede deel, bouwden violist en het orkest de spanning in het derde deel weer prachtig op. Ferschtman flirtte eerst met het geweldniveau, daarna zachter spelend in de snellere delen, dan weer aanzwellend, maar de compositie komt er nooit helemaal bij terug. Hoogtepunt was Ferschtmans solocadens.

Pijpers Vioolconcert is een verbazingwekkend en verwarrend stuk. Ferschtman bleef als het ware hangen in het laatste raadselachtige akkoord. Die verwarring was voelbaar bij het aarzelende applaus, alsof mensen nog nadachten over wat ze net geproefd hadden.

Na de pauze volgde er een Brits menu, en dat leek er toch beter in te gaan. De uitvoering van Ravel viel met terugwerkende meer op zijn plaats toen je de klanken van Vaughan Williams’ The Lark Ascending en Elgars Enigma Variations hoorde. Ferschtman schitterde opnieuw in het populaire Vaughan Williams-stuk en vertrok nu onder een daverend applaus.

Hoewel het programmaboekje benadrukte dat er allemaal lijnen lopen tussen Ravel, Pijper, Vaughan Williams en Elgar, voelde het geheel toch misplaatst. Als Pijper ons een gekwelde moderniteit wilde laten horen, legden de Britse heren daarna een geruststellende hand op onze schouders. En ze serveerden er ook nog warme appeltaart bij. Was dat de lijn in dit wat vreemd geprogrammeerde concertmenu?

Lees ook:

Liza Ferschtman na 15 jaar als leidster van Delft Chamber Music Festival: ‘Het mooiste, er komt schoonheid uit voort’

Voortaan is Liza Ferschtman nog ‘slechts’ violiste. Na vijftien jaar programmeren stopt ze als leidster van het Delft Chamber Music Festival. ‘Als gastvrouw zit je elk jaar in een snelkookpan.’