Liever geen bloot, geef die David een vijgenblad

Kunsthistoricus Joke de Wolf richt de blik op een kunstwerk dat bij de actualiteit past. Deze week: seksuele voorlichting in de klas.

De lentekriebels waren hardnekkig deze week. Bij rechtse politici speelden ze vroeg op, die stuurden nepnieuws rond waarin ze beweerden dat vierjarigen op school les kregen over anale seks en trio’s. Op zaterdag verblijdde deze krant de lezers met de officiële afbeeldingen: tekeningen van blozende kinderen, bijna altijd met kleren aan. Er was nog geen kusje te zien. Wel hadden ze permanent een grote glimlach op hun gezicht. “Voorlichting is gekoppeld aan plezier in seksualiteit”, verklaarde een seksuoloog.

Daar denken sommige ouders in de Amerikaanse stad Tallahassee heel anders over. Bij een les over de kunst van de Renaissance aan kinderen van elf en twaalf jaar had een docent kunstwerken laten zien. Een ouder vond de les pornografisch, reden voor het uiterst conservatieve schoolbestuur om het schoolhoofd te ontslaan.

De les ging over de ‘Geboorte van Venus’ van Botticelli en over twee werken van Michelangelo: het fresco van de schepping van Adam en het beeld van David. Op alle drie de kunstwerken zijn inderdaad blote lichamen te zien, of delen daarvan, de David is de meest expliciet naakte.

Michelangelo maakte het beeld tussen 1501 en 1504. Hij bouwde een houten kast rondom het meer dan vijf meter hoge brok marmer. Het was oorspronkelijk bedoeld om op een pilaar in de Dom van Florence te staan, maar toen hij het beeld onthulde, bleek het daar te groot en te zwaar voor, en mogelijk ook iets te levensecht.

Passend symbool

Het beeld kreeg uiteindelijk een plaats voor het Palazzo Vecchio, het stadhuis van Florence. De stad was op dat moment de hoofdstad van de Florentijnse Republiek. David, de bijbelse herdersjongen die de reus Goliath versloeg met enkel een slinger en stenen, was een passend symbool voor de kleine onafhankelijke stadstaat. Al de eerste dagen werd het beeld bekogeld, waarschijnlijk had dat vooral een politieke reden, en in 1527 brak bij een opstand de linkerarm in stukken.

De jonge Giorgio Vasari verzamelde de brokstukken en zorgde dat het beeld gerestaureerd werd. ‘Dit werk deed alle andere standbeelden verbleken, zowel de moderne als de klassieke, Grieks of Romeins’, schreef hij dertig jaar later. ‘De contouren van de benen zijn van uitzonderlijke schoonheid, net als de gracieuze welvingen van zijn flanken, een zoetere en sierlijker pose is nooit eerder getoond, noch zijn voeten, handen en een hoofd ooit eerder zo passend aan de rest van het lichaam gemaakt.’ Toch kreeg het in de zestiende eeuw wel een vijgenblad voorgehangen.

Sinds 1873 staat het originele beeld binnen in de Galleria dell’Accademia, beschut tegen weer en wind, en daar werd ook deze foto gemaakt. Buiten, op de oorspronkelijke plaats, staat nu een kopie, en ook het Victoria & Albert Museum in Londen heeft een kopie van het beeld in bezit. Het verhaal gaat dat Queen Victoria zo geshockeerd was toen ze het afgietsel van het naakte beeld zag, dat er een vijgenblad werd gemaakt. Het museum had het accessoire altijd klaar liggen, zodat het bij koninklijk bezoek aan het beeld kon worden opgehangen aan twee strategisch geplaatste haakjes.

Of een vijgenblad iets aan de reacties van de ouders in Tallahassee zou hebben veranderd, valt te betwijfelen. Maar Nederlandse basisschoolkinderen lesgeven over de Renaissance en de rest van de kunstgeschiedenis is zo’n slecht idee nog niet. Natuurlijk om veel kunst te kijken. Maar ook om te laten zien dat er mooie en beroemde afbeeldingen zijn van mensen zonder permanente glimlach op hun gezicht.