Laat die miljardairs maar in de ruimte wonen: graag

Negen seconden, kreeg de Britse undercoverjournalist Alan Selby bij Amazon de tijd om een pakketje van een robot aan te nemen en verzendklaar te maken. Hij werkte er in 2017 vijf weken en zag het personeel behandeld ‘als vee’. Niet mogen zitten, getimed wc-bezoek; sommigen vielen uitgeput op de vloer in slaap of moesten naar het ziekenhuis. Ontslag lag altijd op de loer.

Kortom, ik koop niet bij Amazon. Wetende dat oprichter Jeff Bezos bij de drie rijkste miljardairs ter aarde hoort, gruw ik van de losgezongen moraal van zo’n tech-gigant. Die kerels geven wel onze wereld vorm, bleek uit Rise of the Billionaires (2022) op Canvas. De vierdelige serie belichtte de opkomst van Jeff Bezos, Mark Zuckerberg (Facebook), Larry Page en Sergej Brin (Google) en Elon Musk (vroeger PayPal, nu Tesla en SpaceX). Het slot afgelopen zondag ging in op hun megalomane toekomstdromen, en ik dacht alleen maar welke prijs wij gewone mensen daarvoor betalen.

Amazons omzet groeide in coronajaar 2020 met honderd miljard dollar, meldde de NOS. En wat doet Bezos met zijn geld? Betere werkomstandigheden? Nou, hij stopt het in zijn commerciële ruimtevaartbedrijf Blue Origin waarmee hij ruimtevluchten even gemakkelijk wil maken als de luchtvaart. Dan kunnen mensen in reusachtige ruimtewerelden leven, want de aarde is eindig, vindt hij.

Zitten de techreuzen er soms niet flink naast?

De techreuzen hebben slimheid omgezet in geld en macht. Zij bedenken wat wij nodig hebben voor een beter leven en geven het alvast vorm. Maar zitten ze er soms niet flink naast? Hun winstmotief is uiteindelijk schadelijk, zeggen verschillende sprekers in de serie.

Van Facebook kennen we de keerzijde. De algoritmes geven aandachttrekkende emoties (woede!) een vliegwiel, ook bij slechte bedoelingen. Facebook blijkt ruim vijftig arme landen gratis internet te bieden – heel genereus. In sommige landen is het daarmee meteen het grootste communicatie- en nieuwsplatform. Zo konden in Myanmar haatzaaiende berichten over de Rohingya verspreid worden, en uiteindelijk werd op deze moslimminderheid genocide gepleegd. Het platform verspreidde verder ook het nepnieuws over covid, en beïnvloedde verkiezingen.

“Eigenlijk heers je over een digitaal rijk met twee miljard mensen”, zegt een journaliste tegen Mark Zuckerberg. “Moet je macht niet ingeperkt worden?” Hij wil wel samenwerken met overheden, maar aftreden vond hij onzin. Een voormalig woordvoerder van de Hillary Clinton-campagne 2016 grinnikt meewarig: “Soms denk ik dat hij de machtigste persoon uit de wereldgeschiedenis is. Hij wil de baas blijven, en de wereld lijdt daar gigantisch onder.”

Stralende ruimtesteden

Bij Larry Page en Sergej Brin van Google speelde wat anders: die bleken de Android-oprichter de hand boven het hoofd te houden na seksueel grensoverschrijdend gedrag. En Elon Musks verhaal – voor hij Twitter overnam – ging vooral in op zijn doel met SpaceX om uiteindelijk mensen op Mars te laten wonen.

Vooral Bezos speelt met zijn ruimtevaartambities de weldoener. Artist impressions van diens ruimtesteden zien er stralend uit, en via zijn ‘weg naar de ruimte’ kunnen volgende generaties er ‘mooie dingen doen en de problemen op aarde oplossen’, zegt hij zelfvoldaan. Ondertussen gaan deze ‘arrogante techneuten voorbij aan sleutelprincipes zoals gerechtigheid, vrijheid, gelijkheid en medeleven, zegt een journalist. Bezos zal vast, denk ik dan, zijn ruimteafval voor ons laten, maar van mij mag hij gaan. Wonen in de ruimte.

Vijf keer per week schrijven Maaike Bos en Renate van der Bas columns over televisie.