Cultuur en corona
Kunstenaars geven het op door de coronacrisis en zoeken ander werk: van het orkest naar de GGD-teststraat voor corona
Een groot deel van de acteurs, musici en dansers kan nu niet rondkomen. Als er geen steun van de overheid komt, dan zullen ze ander werk moeten zoeken.
Je hoort ze er niet over. Toegeven dat je geen werk meer hebt of niet kunt rondkomen, is een groot taboe. Maar podiumkunstenaars vrezen inmiddels massaal voor hun bestaan.
Uit het ‘Survey on Stage: een onderzoek naar de verborgen pijn van zzp’ers in de podiumkunsten’, waar ruim 1500 musici, acteurs, dansers, makers en theatertechnici op hebben gereageerd, blijkt dat 73 procent bezorgd is over hun financiële situatie vanaf september. Van hen voelt 43 procent zich genoodzaakt ander werk buiten de creatieve sector te zoeken, 27 procent wil zich omscholen.
Een bestaan in de podiumkunsten is altijd onzeker. Dat een grote groep lijdt onder slechte betaling en daarom financiële onzekerheid kent, is al langer bekend. Uit dit onderzoek, dat vandaag verschijnt, blijkt echter dat de coronacrisis vrijwel iedere kunstenaar raakt, ook degenen die in andere tijden successen boekten op internationale podia.
Bijna 61 procent van de respondenten geeft aan dat opdrachten tot en met december gecanceld zijn. Bijna 40 procent heeft zelfs te maken met annuleringen na december. Tussen dansers, acteurs en musici zijn er geen noemenswaardige verschillen.
Volgens de initiatiefnemers van de survey, de zangers Marjolein Niels en Mattijs van de Woerd, zullen veel zzp’ers de crisis niet kunnen overbruggen als er niet snel aanvullende steun komt of een volledige herstart van de podiumkunsten.
Boegbeelden ook getroffen
Niels, werkzaam bij de Dutch National Opera Academy van de conservatoria van Amsterdam en Den Haag, hoort steeds vaker van musici dat ze nadenken over ander werk. “Als je van maart tot december niet of nauwelijks kunt werken, heb je een groot financieel probleem. Ook de boegbeelden in het culturele veld, die Nederland vertegenwoordigen op de internationale podia, denken nu na over een andere opleiding, ergens in vaste dienst komen of ander werk ernaast zoeken. Sommigen willen de kunsten zelfs helemaal de rug toekeren.”
“De drempel om hierover te praten, is heel hoog. Het lijkt of die problemen iets zeggen over je kwaliteit. De vrees is dat je je uit de markt prijst als je toegeeft dat je het moeilijk hebt. Het is daardoor lastig om de omvang van dit probleem in beeld te krijgen. Maar het raakt ons allemaal.”
Om die omvang in beeld te krijgen, hebben Niels en Van de Woerd deze survey opgezet. Beroepsorganisaties en andere belangenorganisaties uit het kunstenveld steunden het initiatief en zo kon een groot deel van de podiumkunstenaars worden bereikt.
Niels hoopt met dit onderzoek politici feitelijke informatie te kunnen geven over de gevolgen van de coronarestricties voor de zzp’ers in de zwaargetroffen podiumkunsten. Maandag praat de Tweede Kamer over cultuur en de coronacrisis.
Van het kamerorkest naar de GGD-teststraat voor corona
In normale omstandigheden zou Paulien Holthuis (47) nu met het Mahler Chamber Orchestra op tournee zijn. Maar het internationale kamerorkest met musici uit vele landen moest in maart al het werk neerleggen. Geen tournee naar de Verenigde Staten, geen tournee met sterdirigent Gustavo Dudamel door Europa. De violiste zit sinds maart thuis.
Nu komt het goed uit dat zij twaalf jaar geleden tussen de tournees van het orkest door een opleiding had gevolgd tot doktersassistente. Holthuis: “Ik ben onlangs aangenomen bij de GGD, vooralsnog voor drie maanden. Nu doe ik bron- en contactonderzoek en neem coronatesten af in de teststraat.”
Een makkelijke stap was het niet, zegt ze, maar ze had geen keus. Holthuis: “Ik speel al 22 jaar als zzp’er met veel plezier in dit orkest, maar in maart had ik opeens geen inkomsten meer.
En het ziet er niet naar uit dat dat binnenkort verandert. Ook mijn freelance werk bij Nederlandse orkesten is stil komen te vallen. Het werd opeens wel erg spannend, daarom ben ik als een razende gaan solliciteren.”
Holthuis speelt sinds haar zesde viool, studeerde aan het Conservatorium van Amsterdam, bij Else Krieg, Johan Kracht en Herman Krebbers. En dan nu haar mooie Italiaanse viool uit 1750 aan de wilgen hangen? “Natuurlijk ben ik daar erg verdrietig onder. Ik heb tien jaar gestudeerd en mijn hele leven alles voor de muziek gegeven. Nu speel ik alleen viool op mijn vrije dagen, maar dan wel zoveel mogelijk, want ik wil het graag bijhouden. Ik probeer niet te denken aan de mogelijkheid dat ik nooit meer met mijn collega’s voor een volle zaal zal spelen.”
Bij de GGD ziet ze hoe belangrijk het is dat het maatschappelijk leven is stilgelegd. “Er wordt soms wat makkelijk gedaan over het coronavirus, maar hier zie ik wat voor enorme gevolgen de ziekte heeft. En juist nu zie je ook het belang van muziek: het kan voor plezier en troost zorgen.”
Van spelen op festivals naar ICT
Saxofoniste Ilse Bies (32) brengt de zomer meestal door op festivals, waar ze met het gezelschap 9x13 muziektheatervoorstellingen brengt. Dit jaar gaat het niet door, vanwege corona én vanwege haar nieuwe baan. Ze is net aangenomen als fieldmanager bij een it-detacheringsbedrijf. “Ik had een heel diverse carrière als saxofoniste, met verschillende projecten. Ik had er ontzettend veel plezier in, maar ik bedacht me al langere tijd dat ik voor een stabieler bestaan moest zorgen. Want van hot naar haar rennen, steeds nieuwe projecten bedenken en ’s avonds optreden, dat houd je boven je 45ste niet vol. In februari nam ik me voor daar tijd voor te nemen. Een paar weken later lag alles stil door het coronavirus en is mijn plan in een stroomversnelling geraakt.”
Er speelt nog iets anders mee. “Freelance musici hebben al jaren geen vlees meer op de botten. Dat geeft een gevoel van onveiligheid. Ik voel me ook in de steek gelaten, omdat mijn werk zo slecht wordt betaald. Het is onmogelijk om te zorgen voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering of voor pensioen. Daar ben ik nu ook wel eens klaar mee. Als er niet beter wordt betaald, kunnen de mensen maar niet meer luisteren naar mijn muziek.”
Ze gaat nu door een rouwproces, zegt ze, want al is ze blij met haar nieuwe baan, ze laat de muziek met moeite gaan. “Ik kan me een leven zonder saxofoon niet voorstellen. Ik zal in mijn hart altijd muzikant blijven.”
Lees ook:
De cultuursector is wanhopig, waar blijft de hulp?
Het piept en kraakt door de coronacrisis in de cultuursector. In een brandbrief vragen grote instellingen om hulp voor alle kunstenaars.
Veertig procent van de zzp’ers redt een jaar zonder inkomen wel, twintig procent zeker niet
Twintig procent van de zzp’ers is de coronacrisis ingegaan met een zeer mager spaarpotje. Daarentegen voorziet 40 procent van de zelfstandigen het komende jaar geen financieel probleem.
