Kunstenaar Rosa Loy vindt dat mannen al genoeg aandacht hebben gehad

Er klinkt getrippel op de museumvloer. Smylla, de mopshond van de Duitse kunstenaars Rosa Loy en Neo Rauch, verkent de tentoonstellingsruimte, de Abdijkerk in het gebouwencomplex van het Drents Museum. Voor het eerst is de kunst van Rosa Loy in Nederland te zien: zo'n dertig grote schilderijen en tien kleinere hangen aan de muren van de voormalige kerk.

De baasjes van Smylla stellen zich voor. Eerst Loy - lang haar, roze lippenstift en een stralende lach: wil het bezoek eerst nog even rondkijken? Daarachter, bijna schuchter, Rauch, een lange, elegante man in pak. Hij is Loys echtgenoot, al meer dan dertig jaar. Meestal staat híj in de schijnwerpers. Zijn realistisch-surrealistische schilderijen maken hem kopstuk van de Neue Leipziger Schule, de stijl die genoemd is naar de kunstacademie in zijn thuisstad, de stad waar beide echtgenoten nog steeds hun atelier hebben. In 2002 brak Rauch door in de VS. Brad Pitt schijnt een schilderij van hem te hebben, dit jaar kwam er een documentaire over hem in de Duitse bioscopen, en in januari komt er in Zwolle een retrospectief van zijn werk.

Het museum zei dat deze wereldberoemde echtgenoot bij het interview zou zijn. Maar het gaat hier om Rosa Loy, Rauch blijft op de achtergrond. Het gaat om háár kunst. Grote doeken, vaak meer dan twee meter hoog, met min of meer realistische voorstellingen die staan als een huis. Landschappen, vaak met een huis erbij, en trotse, krachtige vrouwen. Meestal twee, soms meer, soms eentje. Altijd met kleren aan - niet vanzelfsprekend in de kunstgeschiedenis. En ze lijken tevreden te zijn. Mannen zijn er niet, of alleen in dwergvorm, in een hoekje van het doek.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Nee, feministisch wil ze zichzelf niet noemen, dat is zo'n beladen term. Maar Loy kiest er wel bewust voor om geen mannen af te beelden. "Die hebben al genoeg aandacht gehad", zegt ze lachend. Vrouwen zijn zwakker, krijgen van kinds af aan mee dat ze op de achtergrond horen, en verdienen daarom een steuntje in de rug, vindt ze. Ook onderling. Er hoeft geen strijd 'tegen de mannen' te komen, maar vrouwen mogen best wat zelfverzekerder zijn. En, zo merkt ze, dat worden ze vaak door haar schilderijen.

Ze maakt de werken vanuit haar eigen belevenis, haar ervaringen, herinneringen, dromen. Twee vrouwen naast elkaar zijn vaak de weerspiegeling van een innerlijk gesprek, van twijfel. De voorstellingen zijn niet realistisch, maar zoals zij ze die zich voorstelt. Te veel uitleg kan en wil ze niet geven, die moet de toeschouwer zelf maar bedenken. Maar over haar manier van schilderen, en haar afwegingen daarover, praat ze graag.

Compositie

De compositie van de schilderijen is opvallend sterk. Inderdaad, daar denkt ze vaak het langst over na: het moet een beeld zijn dat je oog meeneemt, heen en weer over het doek. Kijk, zoals bij het schilderij met het boek, waarop blauwe lijnen een spoor trekken door de opengeslagen bladzijden. Ze trekken je mee, en laten zien hoe een boek je volledig kan opslokken.

Met foto's werkt ze niet graag, die 'blokkeren je geheugen', je kunt beter een schetsje maken. Ja, je zou haar werk realistisch kunnen noemen, net als dat van haar man, maar ze houdt niet van dat woord. Zodra je schildert, op een plat vlak, is elk beeld abstract.

Loy werkt met caseïneverf, verf die met de stremsel uit verzuurde melk wordt aangemaakt, en waarmee ze snel en transparant kan schilderen. De personages op haar schilderijen maakt ze bewust mooi. 'Schönheit vermitteln' is wat ze als een van haar taken als kunstenaar ziet. Schoonheid doorgeven, omdat er al genoeg negatieve, lelijke beelden zijn. Die schoonheid kan troost brengen, zonder opdringerig te worden. 'Schoonheid is nooit volledig glad, altijd met een splinter waaraan je je kunt steken', schrijft Rauch in de catalogus bij de tentoonstelling.

Overleg

Rauch heeft een atelier naast dat van haar, in de Baumwollspinnerei, de inmiddels hippe voormalige katoenfabriek in Leipzig, de stad waar ze elkaar leerden kennen op de kunstacademie. Er zit 'gelukkig' een dikke deur tussen de twee ateliers, maar ze maken wel gebruik van elkaars inzicht. Een collega is het dan, iemand die een frisse blik kan werpen op het schilderij. Al hebben ze daar wel afspraken over moeten maken, ongewenst commentaar kan soms heel vervelend zijn. Juist wanneer die kritiek van iemand komt die je liefhebt.

's Middags eet het paar samen, ze koken om en om. Ze wonen tien kilometer buiten de stad, hun 19-jarige zoon is inmiddels uit huis, en ze gaan op de fiets heen en weer. Zij met Smylla, het hondje blijft de hele dag bij haar terwijl ze schildert. Rauch fietst alleen. "Hij wil doorfietsen, ik ben een dromer."

Smylla springt van de schoot van Rauch en gaat op Loys voeten zitten. Tijd voor een blokje om.

Rosa Loy: Bilder Bergen is tot 18 maart 2018 te zien in het Drents Museum in Assen. www.drentsmuseum.nl