Kun je iets anders dan een grens overschrijden?

Is het woord ‘grensoverschrijdend’ niet dubbelop, vraagt een lezer. En zou je bij ‘grensoverschrijdend gedrag’ dan niet kunnen volstaan met ‘overschrijdend gedrag’? Wat is grensoverschrijdend gedrag meer dan overschrijdend gedrag?

Op zo’n vraag kun je natuurlijk laconiek antwoorden dat de taalgemeenschap nu eenmaal heeft gekozen voor de term ‘grensoverschrijdend gedrag’, want ‘overschrijdend gedrag’ komt vele malen minder voor (meestal in de combinatie ‘seksueel overschrijdend gedrag’, hoewel ook daar ‘seksueel grensoverschrijdend gedrag’ veel frequenter is). Je kunt wel verzinnen of beredeneren dat iets anders logischer is, maar dat heeft meestal niet het gevolg dat het algemene taalgebruik die redenering dan meteen volgt.

Je kunt ook de maximumsnelheid overschrijden

Kun je ook iets anders dan een grens overschrijden? Het woordenboek geeft als algemene betekenisomschrijving ‘over iets heen schrijden zodat men aan de overkant ervan komt’, of ‘verdergaan dan’. Zo kun je ‘een greppel overschrijden’ of ‘de drempel overschrijden’. Iets kan ‘de betamelijkheid overschrijden’, je kunt ‘de maximumsnelheid overschrijden’, en je kosten kunnen ‘een bepaald bedrag overschrijden’.

Je kunt wel volhouden dat er in al die gevallen in hogere zin toch altijd sprake is van een grens, maar de vraag is of dit een grond is voor kritiek op het woord ‘grensoverschrijdend’. In de uitdrukking ‘U overschrijdt hier een grens’ is het lijdend voorwerp ook verplicht, ook al is die grens in het werkwoord ‘overschrijden’ geïmpliceerd. Vanuit dat oogpunt is het toevoegen van ‘grens’ bij het van die uitdrukking afgeleide zelfstandig naamwoord niet zo gek.

‘Grensoverschrijdend gedrag’ lijkt me in elk geval duidelijker dan ‘overschrijdend gedrag’. Het benoemen van een grens benadrukt met name dat er een grens bestáát: een sociale conventie of afspraak die toelaatbaar gedrag bepaalt.