Krijg je een dochter, de hemel is zwart als roet

Blijkbaar deert dat Mineke Schipper niet, want na Europa en Afrika te hebben afgegraasd heeft ze, samen met de Indiase Sanjukta Gupta (Universiteit van Oxford), nu Aziatische uitspraken over vrouwen bijeengebracht. 'Een wenkbrauw als een wilgeblad' is het derde deel in de reeks 'Spreekwoorden over vrouwen wereldwijd'. Uit welke cultuur, uit welk werelddeel deze spreekwoorden en zegswijzen ook stammen, ze zijn onveranderlijk negatief; alleen over moeders wil nog wel eens een vriendelijk woordje vallen. Europees, Afrikaans of Aziatisch: positieve uitspraken zijn als 'zeldzame vogels'.

Spreekwoorden, zo wordt nogal eens gezegd, zijn ingebed in de culturele erfenis van een volk, ze geven de normen en waarden van een samenleving weer. Maar dat zijn dan wel, zegt Schipper (rijksuniversiteit Leiden) de normen en waarden van degenen die in die samenleving de macht hebben. Dat spreekwoorden dè mentaliteit van een volk weergeven, is dan ook een conclusie waarbij zij een vraagteken plaatst.

Ofschoon er in de visie op vrouwen wel het een en ander is veranderd en verbeterd sinds deze spreekwoorden werden bedacht, zijn er, concludeert Schipper, ook vandaag nog veel vrouwen die vanwege de in die zegswijzen vervatte denkbeelden materieel, maatschappelijk en cultureel aanzienlijk minder vrijheid genieten dan mannen.

Een paar voorbeelden uit de ruim elfhonderdvijftig spreekwoorden, afkomstig uit ruim twintig Aziatische landen. Uit China komen deze twee: “Krijg je een zoon, dan schittert de hemel; krijg je een dochter, de hemel is zwart als roet.” En: “Achttien gouden dochters zijn minder waard dan een zoon met een bochel.” Om te lachen is de volgende, ook uit China: “Wat win je erbij vroeg naar bed te gaan om kaarsen uit te sparen, als je vrouw daarna een tweeling baart?”

Raadselachtig is deze Maleisische: “Een bereisde vrouw is als een tuin waar een kudde dieren is binnengedrongen.” Al even mysterieus is deze Indonesische: “Een mooie vrouwenkin is als een zwerm hangende bijen.” Zeer duidelijk is deze Japanse: “Als er waarheid zit in een meisje, wordt een rond ei vierkant.” Tot slot een poëtische uit China: “Een mooi meisje heeft een wenkbrauw als een wilgeblad, een oog als een abrikozepit, een mond als een kers, een gezicht in de vorm van een meloenzaad en een taille slank als een populier.”