Koot en Bie hebben niet alleen onze woordenschat verrijkt, maar ook bestaande woorden onherstelbaar veranderd

In de Van Dale staan zo’n veertig woorden en uitdrukkingen die door Wim de Bie en/of Kees van Kooten zijn gemunt of gepopulariseerd. Dat een schrijver, kunstenaar, artiest of komisch duo onze woordenschat op zo’n grote schaal verrijkt, is op zich al uniek.

Maar de invloed van Koot en Bie op onze taal is nog veel groter, al was het maar omdat ze ook bestaande woorden en uitdrukkingen een nieuwe lading hebben gegeven. Neem het woord tegenpartij. Dat bestond allang (in meerdere betekenissen) toen Koot en Bie, alias Jacobse en Van Es, hun fictieve ‘Tegenpartij’ oprichtten, de partij ‘van jou en van mij’, zoals ze in hun Lijflied van alle vrije jongens zongen.

Sinds hun Tegenpartij op tv furore maakte, verwijst het woord tegenpartij niet meer alleen naar tegenstanders in een (wed)strijd of wederpartijen in de rechtszaal, maar ook naar populistische politieke partijen die opgericht zijn uit onvrede met de gevestigde orde en die in hun campagnes de nadruk leggen op waar ze tegen zijn.

Ook de woordgroep ‘vrije jongen’ bestond destijds al (onder meer ter aanduiding van een vrijgezel of iemand die zich zo min mogelijk in zijn persoonlijke vrijheid laat belemmeren), maar sinds het optreden van de vrije jongens Jacobse en Van Es is een vrije jongen nu meestal een kleine zelfstandige, die zich in zijn handel en wandel niet door de wet laat beperken en daarbij soms over de schreef gaat.

De vieze man

Een ander voorbeeld is de woordgroep ‘vieze man’. Die komt al in de 19de eeuw voor, maar dankzij Koot en Bie hebben we ook een beeld bij wat ermee bedoeld wordt. Want wie nu leest over een willekeurige vieze man, zal onwillekeurig voor zijn geestesoog het beeld van het door Kees van Kooten gespeelde typetje ‘De vieze man’ zien opdoemen.

Koot en Bie hebben dus niet alleen onze woordenschat verrijkt, maar ook de begripsinhoud van bestaande woorden en uitdrukkingen onherstelbaar veranderd.

Lees ook:

Naschrift: Wim de Bie (1939-2023), vertolkte legendarische typetjes

Het meest iconisch blijft toch de onvrijwillige vrijgezel Frank van der Putten, die op veertigjarige leeftijd nog altijd woont bij zijn gescheiden moeder.