Koninklijke familie geeft roofkunstwerk terug
De koninklijke familie bezit één kunstwerk dat Duitse bezetters tijdens de Tweede Wereldoorlog van de Joodse eigenaren roofden, zo oordeelt een commissie die onderzoek deed. Daarom geeft koning Willem-Alexander het betreffende schilderij uit de collectie van zijn familie terug aan de erfgenamen.
Het gaat volgens de onderzoekscommissie Herkomstonderzoek Koninklijke Verzamelingen om het schilderij Het Haagse bos met gezicht op Paleis Huis ten Bosch van de zeventiende-eeuwse kunstenaar Joris van der Haagen. Een Joodse verzamelaar moest het schilderij in 1942 afstaan aan de Duitse roofinstantie Lippmann, Rosenthal & Co in Amsterdam. En daarom wordt het schilderij nu als roofkunst gekwalificeerd.
Toen Koningin Juliana het schilderij in 1960 aankocht, was zij niet op de hoogte van de herkomstgeschiedenis van het schilderij, zo benadrukt de commissie. Het kunstwerk kwam na de oorlog na een aantal omzwervingen terecht bij een Nederlandse kunsthandel waar ons staatshoofd het kocht.
Onderzoek naar 1300 kunstwerken
De commissie begon eind 2013 een onderzoek naar de herkomst van de kunstvoorwerpen die sinds 1933 tot de koninklijke verzamelingen behoren en onderzocht hierbij 1300 kunstwerken. Doel van het onderzoek was vast te stellen of er kunstwerken in de collectie zijn waarvan de herkomstgeschiedenis verwijst naar roof, confiscatie, gedwongen verkoop of andere verdachte omstandigheden vanaf het begin van het naziregime in Duitsland tot en met het einde van de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog roofden de nazi's duizenden kunstwerken van Nederlandse Joden. Nog altijd zijn lang niet alle stukken terug bij de rechtmatige erfgenamen.
Niet de eerste keer
Het is niet de eerste keer dat de kunstcollectie van de koninklijke familie in het nieuws komt; er waren bij nog één schilderij aanwijzingen voor een problematische afkomst. Vorige maand onthulde onderzoeksjournalist Cees van Hoore dat koningin Juliana het schilderij Landschap met de Heilige Hubertus van Paul Bril in 1948 voor 4000 gulden had gekocht van de Stichting Nederlands Kunstbezit, die zich bezighield met de opsporing van geroofde kunstwerken.
Het schilderij kwam mogelijk uit de inboedel van de Oostenrijkse nazi Hans Fischböck, die voor het nazibewind in Nederland onder meer belast was met de onteigening van joodse eigendommen. Fischböck zelf kocht het van de roofinstantie Dienststelle Mühlmann, die het bij een Amsterdamse kunsthandel had gekocht.
Het volgens de commissie 'nauwgezet onderzochte' kunstwerk was al voor de bezetting van Nederland in mei 1940 in het bezit van een Nederlandse kunsthandelaar. Daarvoor is het mogelijk in bezit geweest van de Joodse kunstenaar Jos Gosschalk. Volgens de onderzoekscommissie heeft Gosschalk het schilderij eind 1939 of begin 1940, dus nog vóór de bezetting, verkocht. De commissie concludeert dat bij Landschap met de Heilige Hubertus geen sprake is geweest van roof of andere verdachte omstandigheden.
Waarschijnlijk enige geval van roofkunst
Daarmee is het schilderij Het Haagse bos met gezicht op Paleis Huis ten Bosch volgens de commissie waarschijnlijk het enige geval van roofkunst in de Oranjecollectie.
Er is inmiddels contact geweest met de erfgenamen van de oorspronkelijke eigenaar over teruggave van het schilderij. Aan wie de koning het schilderij teruggeeft wordt vanwege de privacy van de betrokkenen niet gemeld.
