Kijk omhoog: een linkse wolk

Kunsthistoricus Joke de Wolf richt de blik op een kunstwerk dat bij de actualiteit past. Deze week: wolken.

Er werd veel naar de lucht gestaard, afgelopen week. Amerikanen zagen tussen de wolken een Chinese ballon en schoten hem uiteindelijk neer. Als witte spetters gleden de brokstukken naar beneden tegen de blauwe lucht. Mark Rutte waarschuwde in De Telegraaf voor het ontstaan van een ‘linkse wolk’ in de Eerste Kamer. Een metafoor die linkse partijen hartelijk omarmden. ‘Linkse wolk, ja graag’ stond er op de truien van aanwezigen bij de partijcongressen van PvdA en GroenLinks in de Brabanthallen, afgelopen zaterdag.

Ook in de beeldende kunst zijn wolken vaak welkom geweest. In de middeleeuwen zetelden er hemelbewoners, de Hollandse landschapsschilders vereeuwigden ze zodat de wolken de woonkamers van rijke burgers konden verluchtigen. De Nederlandse kunstenaar Noa Jansma (1996) ging twee jaar geleden nog een stap verder: je kunt bij haar een bestaande wolk kopen, die je dan voor altijd in je bezit hebt.

Vrijwel alles op de wereld is onderdeel van de handel. Niet alleen dingen die mensen maken, maar ook bossen, land, zelfs de zee is territorium en handelswaar. Wolken zijn misschien wel de enige dingen in de wereld die niet te koop zijn, bedacht Jansma. Dus liet ze een computerprogramma ontwikkelen dat de grenzen van een wolk in de lucht kon bepalen, en daarmee ook de grootte en snelheid. Dat noemt ze ‘mijnen’. ‘The clouds become mine’, stelt ze in het koopcontract, dat te lezen is op de site www.buycloud.space.

Een grote dikke voor 500 euro

Aan de transactie gaat een UR vooraf, een Unieke Registratie van de koper. In de door Jansma gebouwde installatie kan een koper op het gras liggen en naar boven kijken, waar de geregistreerde wolken worden geprojecteerd – de filosoof John Locke stelde dat interactie noodzakelijk is bij eigendom, weet Jansma. Op basis van de wolkgegevens wordt de prijs bepaald: een langzaam kleintje kan zo goedkoop zijn als 50 eurocent, voor een grote dikke snelle kan je tot 500 euro betalen.

Jansma houdt zich vaker bezig met de manier waarop mensen zich iets of iemand toe-eigenen. Ze kreeg wereldwijd bekendheid met haar project #Dearcatcallers. Op de gelijknamige Instagrampagina plaatste ze in de zomer van 2017 een maand lang selfies van zichzelf met de mannen die haar op straat hadden nageroepen en lastiggevallen. De mannen gingen maar al te graag met haar op de foto. Overal ter wereld deden vrouwen hetzelfde, en plaatsten hun foto’s online, waardoor duidelijk werd hoe geaccepteerd de intimidatie – in het Engels ‘catcalling’ genoemd – wereldwijd is.

Wolkenkadaster

De wolkenbusiness heeft Jansma ook voorzien van een langdurige component: het US, oftewel universele systeem. Kopers krijgen een certificaat waarmee ze als eigenaar staan geregistreerd op het wolkenkadaster, ook aanwezig op de site. Net als bij landhandel kunnen wolken een goede investering zijn. ‘Als gevolg van de stijgende uitstoot van CO2 zullen cumuluswolken binnen honderd tot honderdvijftig jaar verdwijnen, en de temperatuur zal 8 graden stijgen. Een catastrofe voor de wereld, maar goed voor de wolkenmarkt’, zo stelt de verkoper.

Een waarschuwing uit de kleine lettertjes: als grote wolken in het kadaster over kleinere wolken glijden, kunnen de groten de kleintjes opeten. Dit verdedigt Jansma met de stelling, opgeschreven door Pierre-Joseph Proudhon, een van de eerste antikapitalisten, in 1840: ‘Alle eigendom is diefstal’. Deze wolken hebben dus mogelijk ook een kleine afwijking naar links.