Review
Kees de Korts Kijkbijbel is een van die zeldzame blijvertjes
Het begon met een wedstrijd in 1965. Nu wijdt het Bijbels Museum een expositie aan het werk van schilder Kees de Kort, wiens Kijkbijbel internationale faam verwierf.
’Ik ben ermee groot geworden”, zegt Hanna van Dorssen (43). De theologe die missionaire projecten voor de Protestantse Kerk in Nederland doet, is enthousiast over Kees de Korts ’Kijkbijbel’.
Van Dorssen redigeerde verschillende kinderbijbels en schreef ’Dat is zeven!’, over manieren om kinderen uit de Bijbel te vertellen. Zelf kreeg ze als kind de bijbelverhalen voorgeschoteld in de dunne boekjes die toen verschenen onder de titel ’Wat de Bijbel ons vertelt’, met ultrakorte teksten die het bijbelverhaal aanduidden, en schilderijen van De Kort. „Bij het verhaal over Bartiméus, de blinde man, zie ik nog steeds dat beeld voor me: die man die met zijn mond wijdopen schreeuwt. Zo indringend.”
De afleveringen van ’Wat de Bijbel ons vertelt’, later gebundeld als ’Kijkbijbel’, verschenen veertig jaar geleden, nu wijdt het Bijbels Museum er een expositie aan.
Van Dorssen kwam vertalingen ervan zelfs in Egypte tegen. „Dat is nog nooit een Nederlandse kinderbijbel gelukt. Blijkbaar spreken de schilderijen van De Kort ook mensen ver buiten ons cultuurgebied aan.”
Kees de Kort won in 1965 een wedstrijd, uitgeschreven door het Nederlands Bijbelgenootschap. Doel: bijbelverhalen verbeelden voor kinderen met een verstandelijke handicap. De Kort koos voor eenvoudige beelden: weinig perspectief of opsmuk, veel grote kleurvlakken. En weerkerende personages dragen steeds dezelfde kleren – Jezus, met ringbaard, heeft een wit gewaad met grijze strepen aan.
Dat laatste spreekt Van Dorssen aan. „De herkenbaarheid is groot. En de schilderijen hebben een grote beeldende kracht.”De eenvoud doet wel een beetje denken aan iconen: ook zo gestileerd, ook zo herhaald.”
De Kort (Nijkerk, 1934) was met zijn project een tegendraads artiest – in de jaren zestig en zeventig hoorde zo iemand volgens de Federatie van beeldende kunstenaars ’maoïstisch te denken’. De Kort sloeg trouwens niet van de weeromstuit aan het missioneren: „Als ik me door God geroepen zou voelen om zending te bedrijven, zou mijn werk er anders hebben uitgezien. Het zou meer autoriteit hebben, terwijl nu het menselijke een rol speelt”, zegt hij in de catalogus bij de expositie.
De Kort gebruikte bij zijn verbeelding weinig tekst; de doelgroep van verstandelijk gehandicapte kinderen kon niet of nauwelijks lezen. Juist deze ’bijbel voor kinderen’ werd een doorslaand succes. Ook Van Dorssen gebruikt hem graag. „Maar als ik mijn neefje eruit voorlees, merk ik wel dat de tekst erg minimaal is. Te mager. Het beeld moet het verhaal vertellen, maar je hebt wel iemand nodig die het verhaal al goed kent om het toe te lichten.”
Bij De Kort gaan niet de woorden voorop, met plaatjes die de tekst verluchtigen, maar draait alles om het beeld. Is dat niet typisch onprotestants, eerder katholiek? Zeker, zegt Van Dorssen, „maar de beelden zelf zijn zó sober dat ze weer stoer protestants worden”.
In Nederland zijn er nu zo’n 15 tot 20 verschillende kinderbijbels in de handel, zegt kinderbijbel-specialiste Van Dorssen. Geen ervan kan met die van De Kort concurreren. Ze hebben bijna allemaal tekeningen of schilderijen, maar, zegt Van Dorssen, dat zijn altijd illustraties bij teksten. „Ze hebben niet de beeldkracht van De Korts Kijkbijbel.”
De levensduur van een kinderbijbel is een jaar of zeven, schat Van Dorssen, „dan gaan ze eruit”. Tenzij het een blijvertje is. Wat een kinderbijbel tot een succes maakt, weet Van Dorssen niet precies.
„Misschien wordt ook de kinderbijbel van Nico Ter Linden zo’n zeldzaam blijvertje, maar dat is afwachten. ’Woord voor Woord’ van Karel Eykman is al wel een klassieker, sinds de jaren zestig steeds herdrukt. En de Kijkbijbel, dat is ook een klassieker. Een hele generatie is er al mee opgegroeid. En internationaal is hij ongeëvenaard.”
