Kan mijn kerk de bergen zijn?

Een lezer stelt de vraag wat het onderwerp is in de zin ‘Mijn kerk zijn de bergen’. Het meervoudige ‘zijn’ lijkt erop te wijzen dat ‘de bergen’ het onderwerp is (het onderwerp congrueert met de persoonsvorm), maar de woordvolgorde is afwijkend.

Ik denk dat de zin heel goed zou passen in een context waarin gesproken wordt over verschillende zaken die voor iemand ‘mijn kerk’ kunnen zijn. ‘Mijn kerk’ is dan een soort eigenschap die je kunt toeschrijven aan van alles. Voor de een is het misschien een bepaalde abstracte gemeenschap, voor de ander een omgeving of een gebouw. In die betekenis is ‘mijn kerk’ het naamwoordelijk deel van het gezegde.

De woordvolgorde veroorzaakt echter de neiging om ‘mijn kerk’ als onderwerp te interpreteren en ‘de bergen’ als naamwoordelijk deel. Qua betekenis kan dat, bijvoorbeeld als antwoord op de vraag ‘Wat is voor jou de definitie van jouw kerk?’ In dat geval kun je zeggen ‘Mijn kerk, dat kan van alles zijn, bijvoorbeeld de bergen’. Het is dan niet goed mogelijk om de persoonsvorm in het enkelvoud te zetten (‘Mijn kerk is de bergen’), omdat ook het naamwoordelijk deel congrueert met het onderwerp, tenzij het een algemene eigenschap of een verzamelnaam is, zoals in ‘mijn kinderen zijn het volk’. Ook in ‘Dat zijn bergen’ heb je goede redenen om ‘dat’ onderwerp te noemen.

De vraag of ‘mijn kerk’ toch het onderwerp kan zijn, kun je onderzoeken door er een bijzin van te maken: ‘Ik zeg dat mijn kerk de bergen zijn’. Als je dat een goede zin vindt (die je bedoeling goed weergeeft), dan kan ‘mijn kerk’ in die zin alleen maar onderwerp zijn. Het naamwoordelijk deel kan namelijk in een bijzin nooit voor het onderwerp staan (‘Ik zeg dat blauw viooltjes zijn’ kan niet).

Ik denk dat het net kan. Je gebruikt ‘mijn kerk’ dan in de betekenis van ‘dat’, iets wat je nader definieert.