Kan dat écht, een wereldhit scoren zonder de hulp van een platenmaatschappij of beroemde ouders?

Hoe authentiek zijn de succesverhalen van artiesten die thuis hun muziek opnemen en via online platforms zelf de hitlijsten in schieten? Met name vrouwelijke selfmade sterren, zoals Billie Eilish en Clairo, ontmoeten argwaan.

Selfmade sterren duiken de laatste jaren steeds meer op. Want tegenwoordig kun je, met wat technische en muzikale vaardigheden, je eigen muziek opnemen én die verspreiden via platforms als Spotify, YouTube en TikTok. En beroemd worden. Er is zelfs een toepasselijke naam voor liedjes die op de slaapkamer gemaakt worden: bedroom pop.

Nu slaapkamermuzikanten schijnbaar vanuit het niets doorbreken als popsterren, wordt getwijfeld aan de authenticiteit daarvan. Popartiesten als Billie Eilish en Clairo worden er regelmatig van beschuldigd dat zij helemaal niet op eigen kracht de wereld veroverd hebben. Zij zouden hun succes stiekem aan anderen te danken hebben.

Naar de explosieve carrièrestart van Billie Eilish werd bijvoorbeeld met enig wantrouwen gekeken. Het verhaal is inmiddels welbekend: Eilish en haar broer Finneas schreven als tieners samen liedjes op hun slaapkamer, zetten die voor de lol op SoundCloud en gingen viral.

Ocean Eyes, het nummer waarmee Billie Eilish bekend werd

Critici vermoedden dat daar een PR-plan van een platenmaatschappij achter schuilging en dat het succes bovendien in de hand zou zijn gewerkt door hun ouders, beiden werkzaam als acteur. Dat laatste werd overigens door broer Finneas weerlegd: pa en ma konden niet eens rondkomen van hun acteercarrières.

‘Selfmade is een giftige mythe’

Selfmade artiesten bestaan gewoonweg niet, zo luidt het onverbiddelijke oordeel van zanger Alexander Millar van de Amerikaanse rockband Vattica. In hun TikTok-reeks met de titel Selfmade is a toxic myth wordt het idee ontkracht dat popsterren het op eigen kracht kunnen maken - het is een giftige mythe.

Een van Millars video’s gaat over de Ierse band Inhaler, die afgelopen vrijdag een nieuw album uitbracht. Met de debuutplaat uit 2021 kreeg de groep veel aandacht en lof van de pers. Maar deden ze het op eigen kracht? Millar schrijft dat succes aan één ding toe: zanger Elijah Hewson is de zoon van Bono van U2. Daarmee heeft Inhaler een ‘onbeperkte toegang tot de muziekindustrie’ die voor veel anderen niet is weggelegd, zegt Millar.

En zo krijgen meer artiesten de kritiek dat hun succes niet door hard werken of talent komt, maar door hulp of een handige ingang. Daarbij kunnen we een grove tweedeling maken: artiesten zijn een nepobaby of een industry plant. Een nepobaby - ‘nepo’ is een afkorting van nepotisme - is een kind van vooraanstaande personen uit de entertainmentindustrie dat in de voetsporen van zijn beroemde ouder(s) treedt.

Klassiek voorbeeld: de zoon van Bono

De zoon van Bono is een klassiek voorbeeld. Waar de connecties van een nepobaby in de muziekindustrie doorgaans duidelijk zijn, is dat bij de industry plant mysterieuzer. Die term verwijst naar artiesten die zichzelf als selfmade presenteren, maar stiekem met hulp van een platenlabel populair zijn geworden - letterlijk geplant door de industrie.

Zo’n succesverhaal dat verzonnen of op z’n minst aangedikt blijkt, laat de luisteraar achter met een nare smaak in zijn mond, zegt marketingstrateeg en muziekcommentator Finn McKenty op zijn YouTube-kanaal. De luisteraar gaat dan namelijk onder valse voorwendselen een emotionele connectie met een artiest aan, legt hij uit. Daardoor kun je iemands muziek minder gaan waarderen.

Door de opkomst van bedroom pop ligt die stroming schijnbaar het meest onder een vergrootglas. Zonder streamingplatforms en sociale media was dat genre nooit zo populair geworden, zegt muziekwetenschapper Robert Prey, die aan Rijksuniversiteit Groningen onderzoek doet naar het raakvlak tussen technologie, kapitalisme en cultuur. “Bedroom pop-liedjes zijn rustige nummers die in huiselijke sfeer zijn opgenomen. Ze belanden regelrecht bij de luisteraar, zonder tussenkomst van de muziekindustrie. Daar spreekt grote intimiteit uit.”

Een behoorlijke vinger in de pap

Maar in sommige gevallen heeft de muziekindustrie stiekem toch een behoorlijke vinger in de pap. Luisteraars van popmuziek hebben authenticiteit altijd belangrijk gevonden, zegt Prey, maar door het knusse voorkomen van bedroom pop wordt er nog meer waarde gehecht aan de eerlijkheid van de artiest. En dat leidt dus tot meer argwaan.

Bij zangeres Clairo, die doorbrak met een door haar webcam gefilmde videoclip, klonken soortgelijke beschuldigingen als bij Billie Eilish. Haar vader zou een rijke bons met connecties in de muziekindustrie zijn en er zou in het geniep een marketingteam achter haar succes zitten. Ruim tien jaar geleden stuitte Lana Del Rey eveneens op wantrouwen vanwege een welgestelde vader, nadat ook zij was doorgebroken met een zelfgemaakte muziekvideo.

Er speelt echter meer dan alleen de vraag of een artiest hulp van een platenmaatschappij of invloedrijke connecties krijgt. Het gaat er ook om of diens imago en sound authentiek zijn óf bedacht door een groep zakenmannen in pak. Zo vroeg men zich begin deze eeuw af of het tomboy-imago van poppunkzangeres Avril Lavigne niet vooral een slimme marketingtruc was om alternatieve tienermeisjes aan te spreken in een tijd waarin popprinsessen als Britney Spears en Christina Aguilera hoogtij vierden.

Niemand valt erover dat Bob Dylan niet echt zo heet

Wat opvalt: bovenstaande voorbeelden zijn bijna allemaal van vrouwen. Dat is geen toeval, denkt Robert Prey: “Vrouwelijke artiesten lijken vaker met dit soort beschuldigingen te maken te krijgen. Vaak schuilen er onbewust seksistische vooroordelen achter. Kijk maar naar Billie Eilish. We denken: zij is een jonge vrouw, dus haar succes kan niet aan haarzelf te danken zijn.”

Ook Lana Del Rey kreeg met die dubbele standaard te maken. Criticasters twijfelden aan haar authenticiteit omdat ze een artiestennaam bedacht toen het met de naam op haar geboortekaartje niet lukte. Niemand die er ooit over viel dat Bob Dylan niet echt zo heet.

In zijn huidige onderzoek vergelijkt Prey de muziekindustrie in verschillende landen en bestudeert daarbij onder meer Zuid-Korea. “Daar is men veel minder bezig met authenticiteit”, stelt hij. “Men ziet populaire K-pop-artiesten vooral als werknemers van een grote machine, die jarenlang worden klaargestoomd voor het sterrendom.”

Toevallige doorbraak blijft de uitzondering

In de praktijk zal zo’n traject vaker voorkomen dan een toevallige doorbraak. Want al kán elke muzikant zijn eigen werk uploaden, we moeten de rol van het algoritme niet onderschatten, benadrukt Prey. “Er worden wereldwijd elke dag zo’n 100.000 nieuwe liedjes op het internet gezet. Het grootste deel daarvan wordt nauwelijks geluisterd. Platforms als Spotify promoten bepaalde artiesten, en platenmaatschappijen schuiven er ongetwijfeld een paar naar voren.”

Je moet ontzettend veel doen om als beginnend artiest te worden opgemerkt, zegt Prey. “Een platenlabel heeft anno 2023 pas interesse wanneer een artiest veel likes en streams heeft.” En daarom is de gretigheid waarmee industry plant-beschuldigingen worden geuit ironisch, vindt hij.

“Bruce Springsteen werd in de jaren zeventig als onbekende zanger ingelijfd door Columbia Records. Zijn eerste twee albums flopten; alsnog werd er in het derde veel geld gestoken. Dat werkte: Springsteen werd een superster.” Hij wil maar zeggen: eigenlijk zijn dat de échte industry plants. En aan iemands talent doet dat niets af.

Lana Del Rey brak in 2011 door met Video Games.

Lees ook:

De nieuwe generatie popmuzikanten analyseert de eigen psyche, en dat hoor je terug in de muziek

Na jaren stilte zong Stromae, live op tv, over de suïcidale gedachten die hem teisterden. De donkere kant van het leven komt steeds vaker terug in muziek, ook bij artiesten uit eigen land.

Is megaster Billie Eilish de Greta Thunberg van de pop?

Billie Eilish treedt zaterdag op in Amsterdam. De megapopulaire zangeres ontpopt zich steeds meer als klimaatactivist.