Jurrian van Dongen schreef een bekroond kinderlied over seksueel misbruik. ‘Ik heb veel ervaring met moeilijke onderwerpen’

In Een soort van verwoordde liedjesschrijver Jurrian van Dongen seksueel misbruik in alledaagse zinnen. Hij won er de Willem Wilminkprijs voor het beste kinderlied mee. Wat is volgens hem het geheim van een goed lied?

Het winnende lied hakte erin bij de jury, die Een soort van een ‘verstild lied’ noemde: ‘Elk woord is afgewogen […] Onder je huid, daar kruipt dit lied en daar blijft het zitten’. Liedjesschrijver en regisseur Jurrian van Dongen (49) schreef het voor het tv-programma Het Klokhuis, waar hij al jaren liedjes en scènes voor schrijft.

“Het Klokhuis is een instituut”, vertelt Van Dongen, “het combineert een objectieve, enthousiasmerende kijk op welk aspect van het leven en de wereld dan ook, met een vorm van verstrooiing. In de tussenliggende sketches of liedjes worden de feiten meestal op humoristische wijze verdraaid. Zo leren kinderen bijvoorbeeld wat ironie is. Omdat het al zolang bestaat, willen de beste schrijvers ervoor schrijven en doen de beste acteurs mee.”

Niet alleen vrolijke onderwerpen, ook depressie of de dood komen voorbij. Waarom doen jullie dat?

“Omdat het bij het leven hoort en daar onderdeel van is. Ook in het leven van kinderen. Voor Je lijf is van jou, de uitzending over seksueel misbruik, hebben we veel gesprekken gevoerd met deskundigen en ervaringsdeskundigen. De doelgroep van het programma is kinderen van zes tot twaalf jaar, die weten soms niet eens wat seks is of hoe dat precies zit. Laat staan dat ze iets weten over misbruik, dat je seks verkeerd ‘in kunt zetten’. Die boodschap wil je dus niet vertellen, dan wordt het beladen. Aan de andere kant is het een gegeven dat in iedere klas een of twee kinderen zitten die met misbruik te maken hebben.”

Zeg jij dan meteen: geef mij dit onderwerp maar?

“Toch wel, ja. Ik heb veel ervaring met de moeilijkere onderwerpen, zoals pesten of depressie. Vervolgens ga ik voor het lied op zoek naar de kern. Het gaat over een meisje dat in een soort schemerwereld leeft en niet weet of wat ze voelt normaal is. Aan de buitenkant ziet ze eruit als een gewoon meisje, maar ze heeft een enorm geheim. Nou, laat ik dan eerst maar eens beginnen met dat geheim, dat dubbele, laten zien. Dat doe ik dan zoals bij een schilderij, met een paar streken: dit zien we, maar dát gaat er in haar om.”

Niet alleen jouw lied is bekroond, de hele uitzending vindt veel bijval en is genomineerd voor onder meer een Gouden Roos. Hoe komt dat?

“Omdat niemand er echt over durft te beginnen. Het onderwerp is glad ijs, de laatste tijd helemaal. Kinderen en seks ligt onder een vergrootglas. Ook wij krijgen berichten als: ‘Vieze pedo’s, hou op met kinderen over seks te vertellen’. Altijd van mensen die de uitzending niet hebben gezien. Ik denk dat de waardering in zit in dat we het op een integere manier gedaan hebben. Met een team dat begrijpt wat ervoor nodig is om zo’n uitzending te maken, aan tijd, geld en aandacht. Dat is een voorrecht.”

Jurrian van Dongen groeide op in Nunspeet. Zodra hij ‘boom roos vis’ leerde spellen, begon hij verhaaltjes te schrijven. Het kerkelijke gezang op zondag, de dichtbundels van Annie M.G. Schmidt en de lp’s van Kinderen voor Kinderen deden de rest. Cabaretier Rients Gratama, van wie Van Dongen in het cultureel centrum in Harderwijk les van kreeg op zijn vijftiende, moedigde hem aan naar de Kleinkunstacademie te gaan. Van Dongen aarzelde, want als het niet zou lukken…

“Als de liedjes die ik toen al schreef – iets waar ik zo van hield, wat zo belangrijk voor mij was – niet goed genoeg zouden zijn, had ik wel een probleem. Ik kon niet zo veel, vond ik: niet voetballen, geen instrument bespelen, ik wilde niet in de bakkerij van mijn vader werken en ik was ook al geen hetero.” Van Dongen lacht: “Maar het ging gelukkig goed.”

Hij zat op school met De Vliegende Panters, Martine Sandifort, Carice van Houten, Alex Klaasen, om er maar een paar te noemen. Kreeg les van George Groot (“Een dierbare artistieke vader”), Joost Prinsen en Ivo de Wijs. Al voor zijn afstuderen kwam hij bij Het Klokhuis terecht. Naast zijn werk daar schrijft Van Dongen liedjes op bestelling. Onder meer Jenny Arean, Karin Bloemen, Alex Klaasen, Paul de Leeuw en Simone Kleinsma zongen zijn werk. Ook won hij al twee keer de Annie M.G. Schmidtprijs voor het beste theaterlied.

Schrijf je anders voor kinderen dan voor volwassenen?

“Nee. Er moet wel, ook bij een kind van zeven, meteen iets gebeuren als je het lied hoort. In mijn eigen kindertijd luisterde ik naar de liedjes van Kinderen voor Kinderen van Karel Eykman, Willem Wilmink en Ivo de Wijs. Ik begreep misschien niet alles, maar het raakte me wel. En ik wilde snappen hoe het zat. Dat zullen kinderen nu nog steeds hebben. Misschien niet allemaal, maar als het er maar een paar per jaar zijn, is het voor mij geslaagd. Dat ze voelen: o, er is al iemand die deze worsteling heeft doorgemaakt, ik ben niet alleen. Dat is voor mij de grootste noodzaak om dit soort liedjes te schrijven.”

Wat is het geheim van een goed lied?

“Voor mij is het: dat het zich al aandient als je je goed concentreert. Als ik met een onderwerp in mijn achterhoofd ga slapen, komt in de loop van de volgende ochtend mijn associatie bij dat idee. Als je dan even gaat douchen of wandelen kauw je op dat begin-idee en dienen de volgende regels zich alweer aan. Je moet het eigenlijk zichzelf durven laten schrijven. Voor de luisteraar geldt: het moet je in één keer raken. Er zit ook altijd iets onbestemds in een goed lied, iets wat je niet helemaal kunt vatten. Dat geheim zit bijvoorbeeld ook in een goed gebakken biefstuk. Het mooiste is als een lied met je meereist in je leven en in elke fase een nieuwe betekenis voor je krijgt.”

Wat zeggen de liedjes die je schrijft over jou?

“Volgens mij net zoveel als een schilderij van Vermeer zegt over Vermeer. Je kijkt door de ogen van de maker naar een situatie die een bepaalde spanning oproept. Ik zie wel hoe ik in het begin van mijn carrière een volwassen man veins te zijn en er later eentje word. Of filosofisch zijn: in het begin reik ik ernaar, later lost zich dat in. Zoals het hoort in het leven.”

Is het fijn om in opdracht te schrijven?

“Ik vind het heerlijk. Ik kom op plekken waar ik anders nooit zou komen door de onderwerpen die me worden aangedragen. Dat prikkelt mijn verbeelding. Ik ben misschien van oorsprong gevoeliger dan een ander, maar het is ook iets dat ik in de loop der jaren getraind heb. Zoals een acteur alles kan spelen, kan ik me makkelijk in veel perspectieven verplaatsen.”

De Klokhuis-aflevering ‘Je lijf is van jou’, met het bekroonde lied ‘Een soort van’ is te zien op YouTube. De liedteksten van Van Dongen zijn gebundeld in ‘Gewoon opnieuw’.