‘Joyland’ is een knap debuut over Romeo en (trans) Julia in Pakistan

Regie: Saim Sadiq
Met Ali Junejo, Alina Khan, Rasti Farooq
★★★★

Je kunt het een klein wonder noemen dat Joyland überhaupt bestaat. Toegegeven: als eerste Pakistaanse film geselecteerd worden voor het festival van Cannes en als eerste Pakistaanse film kans maken op een Oscar voor beste internationale film, dat zijn ook niet bepaald details. Maar voordat al die dingen konden gebeuren, moest de film eerst gemaakt worden. En voordat de film gemaakt kon worden, moest die eerst worden goedgekeurd door de Pakistaanse censuur. Inmiddels is wel duidelijk dat die censuur minder streng is dan een deel van de bevolking zou willen. Want de film kwam er. En toen kwamen de protesten.

Joyland is het indrukwekkende debuut van Saim Sadiq over de verhouding van een getrouwde man met een transgender vrouw in Lahore, Pakistan. Zij is Biba, een vrijgevochten en goedgebekte danseres en zangeres in een van de vele erotische theaters van de stad. Hij is Haider, een vriendelijke, zachtaardige jongeman die samen met z’n vrouw inwoont bij zijn ouders. Ook zijn tomeloos heteroseksuele broer woont er met zijn vrouw. Vader en broer oefenen al tijden druk uit op Haider om nou eens een baan te vinden. Als hij in het erotische theater eindelijk die goedbetaalde baan vindt, houdt Haider het geheim voor iedereen behalve zijn vrouw Mumtaz. Maar een baan als erotisch achtergronddanser geheimhouden is tot daaraan toe. Het wordt pas echt ingewikkeld als hij verliefd wordt op Biba.

Tragische liefdesdriehoek

Ondanks de voorspelbare meningen van de conservatieve vader, vermijdt de film platte stereotypen. Haiders vrouw Mumtaz heeft aanvankelijk zelf een baan en is daar blij mee. De oude pater familias zou na de dood van zijn vrouw graag samenwonen met een vrouw uit de buurt, maar raakt dan zelf in conflict met de heersende moraal. Op de achtergrond van de tragische liefdesdriehoek van de hoofdpersonages is dát het grotere verhaal: hoe die heersende moraal individuele geliefden een heleboel verdriet bezorgt.

Maar op de voorgrond speelt natuurlijk de liefde tussen Haider en Biba. Het is ontwapenend om te zien hoe Haider zijn gevoelens langzaam ontdekt terwijl Biba daar noodgedwongen een veel scherpere antenne voor heeft ontwikkeld. In landen als Pakistan, waar de samenleving kritisch is op alles wat afwijkt van de norm, vertelt Joyland een soort moderne Romeo en Julia, waarbij de invloed van strijdende families is verruild voor druk vanuit conservatieve pressiegroepen. De tragiek is er niet minder om.

Joyland is een bijzonder overtuigend debuut dat genoeg tijd en ruimte neemt om z’n personages en hun gevoelens voor elkaar te laten groeien. Tegelijk maakt de film onomstotelijk duidelijk hoe complex zo’n verhouding wordt als de wereld om je heen de relatie afkeurt.