Jazzlegende Wayne Shorter (1933-2023) kende in de muziek geen angst

‘Als niemand ook nog maar enig idee heeft waar de muziek heen gaat, dan is Wayne (Shorter) pas echt in zijn element.’ Deze uitspraak van pianist Herbie Hancock, collega en vriend, tekent de op 89-jarige leeftijd overleden Shorter ten voeten uit. Gerust kon de saxofonist een half concert bewegingloos naar zijn bandleden staan luisteren, om dan met soms maar een enkele noot de koers van het stuk compleet te verleggen.

In de muziek kende Shorter geen angst. Dat hij tijdens het begaan van nog ongebaande paden zo bizar kalm bleef, maakte hem nog raadselachtiger dan hij toch al was. Gevoed door vele jaren van meditatie, Boeddhistische boeken lezen en sciencefictionfilms kijken, had Shorter een heel eigen manier van communiceren ontwikkeld.

Op concrete aanwijzingen hoefde wie met Shorter speelde niet te rekenen. Geen woord over de toonsoort of het ritme, Shorter zei liever welke kleur de compositie voor hem had. Of hij vertelde een parabel die de goede verstaander hooguit een kleine clou kon geven over waar de saxofonist heen wilde.

Uitstekend componist

Shorter debuteerde in 1959 met het toepasselijk getitelde album Introducing Wayne Shorter, maar hij zou een groter publiek bereiken toen hij niet lang daarna door drummer Art Blakey werd ingelijfd. Blakeys band The Jazz Messengers was haast een opleidingsinstituut, zoveel prominente musici zijn daar hun loopbaan begonnen. Shorter viel in die groep vooral op doordat hij als musicus en componist al in hoge mate gevormd was. Shorter bleek een uitstekend componist, in de jazz van destijds eerder regel een uitzondering.

De hele jaren zestig had hij telkens twee carrières naast elkaar, één als zogeheten sideman – eerst bij Blakey, later in het legendarische tweede kwintet van trompettist Miles Davis – en daarnaast als bandleider. Shorter maakte voor het Blue Note Label een reeks onvergetelijke albums die in de loop van de tijd almaar extremer werden. Dat gold overigens ook voor de baanbrekende platen waarop Davis eind jaren zestig jazz en rock met elkaar verbond. Dat was typisch het soort avontuur dat Shorter zocht en niet lang daarna zou Shorter met een andere Davis-veteraan, toetsenist Joe Zawinul, de roemruchte band Weather Report beginnen.

Driedubbele cognac

Artistiek en commercieel was Weather Report een groot succes, maar dat kreeg voor Shorter wel meer en meer een schaduwkant. Hij raakte langzaam uitgeblust, zijn bijdrage aan de platen en concerten werd steeds kleiner, en hij begon steeds meer te drinken – de ene driedubbele cognac na de andere.

Toen hij Weather Report verliet, maakte Shorter een stel platen dat goeddeels onder de radar bleef tot hij weer bij Blue Note tekende en met een nieuw kwartet zijn carrière nieuw leven inblies. Eén van die platen heet niet voor niets Without A Net. Shorter bleef een waaghals, iemand die altijd zijn nek uitstak.

De eerste keer dat ondergetekende hem live zag, verlieten de eerste tien rijen meteen na het eerste nummer de zaal. Shorter bleef er stoïcijns onder en speelde door met die wonderlijke mengeling van bescheidenheid en zelfvertrouwen die hem zo eigen was.

Zijn eigen gang

Shorter speelde niet voor zijn publiek, wat niet inhield dat er niet van hield. Nee, hij ging zijn eigen gang, de diepte in. En omdat hij dat zo consciëntieus deed, wist hij dat uiteindelijk op zijn minst een enkeling hem wel zou volgen. Die houding heeft hem tot een zeer markant (jazz)musicus gemaakt. Met schitterende composities en onvergelijkbare optredens op zijn naam.

Het zijn momenten die je als liefhebber nooit vergeet: Shorter die naast het podium staat te luisteren, ineens zijn saxofoon pakt, en dan die ene noot blaast waarop hij, maar ook jij, al die tijd hebt gewacht.

Wayne Shorter (Newark, 25 augustus 1933 - Los Angeles 2 maart 2023)

Lees ook:

Wayne Shorter, altijd thuis in het onbekende

Jazzmusicus Wayne Shorter is tachtig jaar geworden, maar hij zoekt nog steeds het avontuur. Na samenwerking met grootheden als Miles Davis en Joe Zawinul speelt hij nu weer met jonge muzikanten.