Ja, er zijn stappen nodig tegen TikTok. Maar die andere sociale media dan?

The heat is on voor TikTok. De ChristenUnie wil een verbod op het Chinese sociale filmpjes-medium, nu het zijn privacybeleid heeft aangepast en medewerkers toegang krijgen tot de gegevens van gebruikers. “TikTok biedt onvoldoende bescherming aan kinderen, schendt privacywetgeving en is voornemens data van gebruikers door te sturen naar China, waardoor het ook een veiligheidsvraagstuk wordt”, zei CU-Kamerlid Don Ceder.

Een week of twee terug bepleitte technologiejournalist Alexander Klöpping bij Eva Jinek ook al een verbod op de app, en vergeleek het met ‘als een heel groot krantenbedrijf zou worden overgenomen door de Chinezen of door de Russen’ – een aanzienlijk deel van de gebruikers consumeert zijn nieuws namelijk op de app. “Onze jeugd zit er uren op en we weten niet hoe de selectie tot stand komt van de video’s die voorgeschoteld worden.” Wel weten we van het Chinese surveillance-apparaat en de rol die gezichtsherkenning daarin heeft. Tussen de kattenfilmpjes door is het gezichtsherkennende TikTok uitgedijd tot een potentieel geopolitiek wapen.

Ook in de Verenigde Staten ligt TikTok onder vuur, aan beide kanten van het politieke spectrum. Het leidde tot de opmerkelijke woorden ‘Donald Trump had gelijk’ uit de mond van een Democraat – een verwijzing naar Trumps poging in 2020 om korte metten te maken met het toen zeer snel groeiende Chinese platform. De Washington Post publiceerde vorige week een opiniestuk van de prominente Republikeinen Marco Rubio en Mike Gallagher, die over TikTok-eigenaar ByteDance stellen: ‘In China is geen enkele onderneming echt privaat.’ Rubio en Gallagher maken zich zorgen om de indrukwekkende hoeveelheid data die het Chinese bedrijf binnenhengelt van gebruikers over de hele wereld, en de potentie van het algoritme om het gedrag van Amerikaanse burgers te beïnvloeden. Het zou de veiligheid van de VS in gevaar kunnen brengen en de weg kunnen vrijmaken voor een door de Chinezen beïnvloed technologielandschap.

‘Dat zijn onaanvaardbare gevolgen’, schreven Rubio en Gallagher.

‘Deze versie van TikTok is onacceptabel’, zei Ceder.

‘Ik zou zeggen, onacceptabel’, zei Klöpping.

Waarom nu pas?

Ik ben het met ze eens, om alle bovenstaande redenen en meer (zoals dat wetenschappers onlangs nog tegen The Guardian zeiden dat ‘het gênant is hoe weinig we weten’ over wat TikTok doet met de geestelijke gezondheid). En ik snap dat het TikTok-vraagstuk nog prangender is dan dat van andere sociale media, vanwege China, en het uitzonderlijk algoritme, dat de app nog harder deed groeien dan alle andere.

Maar als het gaat om zaken als ‘onvoldoende bescherming aan kinderen’ vind ik het toch vreemd dat daar nu pas zulke grote beleidswoorden over worden gesproken. Van de overwegend Amerikaanse apps die de laatste jaren diep de levens van jongeren binnendrongen, kan immers hetzelfde gezegd worden. Ook deze algoritmes zijn behoorlijk ondoorzichtig, en in beschrijvingen van de Amerikaanse tech-industrie (het boek Uncanny Valley van Anna Wiener bijvoorbeeld), staat te lezen welke ongebreidelde toegang medewerkers daar hebben tot de data van hun gebruikers.

Instagram, Facebook en Twitter zijn óók instrumenten die worden ingezet om de samenleving bepaalde kanten op te trekken. Door wie en waarheen, is een goed bewaard geheim. Bij hen is ons te manipuleren gedrag misschien niet in handen van China, maar van bedrijven die er aandeelhouderswinst mee maken voor verborgen klanten. Valt dat wel binnen de grenzen van wat we acceptabel vinden? De stappen tegen TikTok zijn een mooie aanleiding om dat te overwegen.