Is jonger dan hemzelf in opmars?

Een lezeres stoort zich aan een formulering in een artikel over Hendrik de Zeevaarder, die trouwde met een Pruisische prinses ‘35 jonger dan hemzelf’. ‘Deze zin deed zeer aan mijn ogen’, schrijft ze. Maar omdat ze in deze rubriek vaker leest dat iets vanzelf goed wordt als het maar vaak genoeg gebruikt wordt, wil ze weleens van mij horen hoe ik dan denk over dat ‘hemzelf’.

Het verbaast me dat de lezeres in deze rubriek vaker leest dat iets wat vaak voorkomt vanzelf goed wordt, want dit heb ik bij mijn weten nooit geschreven. In 2017, toen een andere lezer dit ook al eens vaker van mij gehoord meende te hebben, heb ik zelfs ooit het omgekeerde beweerd: ook iets wat vaker voorkomt kan fout blijven. Het is ook een te simpele voorstelling van zaken. Uiteraard kan iets wat vaker voorkomt op den duur geaccepteerd worden, maar het kan ook ertoe leiden dat de taalkritiek juist heviger wordt.

Jonger dan hij

Bij ‘jonger dan hemzelf’ lijkt me dat allemaal niet zo waarschijnlijk, want die hele vorm met -zelf komt al minder vaak voor. ‘Jonger dan hij’ komt verreweg het vaakst voor, ongeveer tien keer zo vaak als ‘jonger dan hijzelf’ (wat voor mijn taalgevoel al gek is). Dat laatste komt zelfs nog minder voor dan de taalfout ‘jonger dan hem’. ‘Jonger dan hemzelf’ is helemaal een marginaal verschijnsel. Dat komt nog eens tien keer zo weinig voor, zodat het honderd keer minder dan ‘jonger dan hij’ voorkomt.

Er bestaan dus geen tekenen dat ‘jonger dan hemzelf’ in opmars is. Er is maar één geval (bij mijn weten dan) waarbij ‘hemzelf’ goedgekeurd wordt, en dat is het gekke ‘Het is sterker dan mezelf’. Daar zou je ‘ik’ verwachten, maar ‘Het is sterker dan ik’ heeft niet die figuurlijke betekenis van ‘Ik kon er niets aan doen’, en die ontbreekt ook bij ‘Het is sterker dan ikzelf’ of ‘Het is sterker dan mij’.

Dat is dus een raadselachtig geval.