Inflatie op z’n Reve’s

‘Als die nog had geleefd, zou hij allang zijn gecanceld.’ Zo reageerde een collega onlangs toen ik een uitspraak citeerde van Gerard Reve, de schrijver wiens honderdste geboortedag later dit jaar wordt herdacht. Ze doelde ongetwijfeld op de al dan niet ironisch bedoelde ‘rechtse praatjes’ waarmee Reve tegen het einde van de 20ste eeuw in de openbaarheid trad. Zijn belang als literair auteur, die in de jaren zestig bovendien onverhuld en op provocatieve wijze de mannelijke homoseksualiteit in de Nederlandse literatuur introduceerde, staat immers nog altijd buiten kijf.

Reve heeft een grote verzameling gevleugelde woorden nagelaten. Zo is er in tijden van inflatie altijd wel een krant die Reve citeert met ‘Het leven wordt wel duurder, maar niet goedkoper’. Die Reviaanse uitspraak beklijft niet door zijn inhoud – ‘het leven wordt duurder’ is een burgermanscliché – maar louter door zijn vorm: ‘maar niet goedkoper’ is geen tegenstelling van ‘het leven wordt wel duurder’ en voegt daar inhoudelijk niets aan toe. Juist door die overbodige toevoeging benadrukt Reve het cliché (de vorm) en verheft hij de banale betekenisinhoud daarvan tot kunst.

Een teken dat het leven ook nu ‘wel duurder, maar niet goedkoper’ wordt, is het ontstaan van nieuwe vormen van inflatie. Zo waarschuwde DNB-baas Klaas Knot deze week prozaïsch voor ‘vergeldingsinflatie’: als de prijzen stijgen, vergelden de bonden dat met eisen voor loonstijging, waardoor de prijzen weer stijgen en de bonden … kortom, de loon-prijsspiraal. Vergeldingsinflatie is een letterlijke vertaling van de tit-for-tat inflation waar ECB-baas Christine Lagarde eerder voor waarschuwde.

In lijn met de trend om nieuwe vormen van inflatie te verkorten tot ‘flatie’ – zoals fossielflatie, krimpflatie en graaiflatie – had Knot trouwens ook kunnen kiezen voor een wat stijlvoller, haast poëtisch alternatief: wraakflatie.